Geneza święta ma swój początek w kulcie związanym z kościołem Matki Bożej Anielskiej pod Asyżem. Według podań wcześniej był on kapliczką, którą odbudował św. Franciszek, by później zamieszkać tam i pod ten adres przyjmować pierwszych współbraci. Nazwa Matki Bożej Anielskiej miała wziąć się stąd, że nad świątynią często słyszano głosy anielskie.
Nazwa Porcjunkula, oznaczająca dosłownie "kawałeczek", "drobna część", funkcjonowała już w chwili poświęcenia kościółka, tj. 2 sierpnia 1216r. W tym samym roku, jak głosi legenda, św. Franciszek pewnej nocy miał usłyszeć wezwanie "Franciszku, do kaplicy!". Gdy się tam udał, zobaczył Pana Jezusa i Matkę Najświętszą w otoczeniu aniołów. Usłyszał wtedy: „Franciszku, w zamian za gorliwość, z jaką ty i bracia twoi, staracie się o zbawienie dusz, w nagrodę proś mię dla nich i dla czci mego imienia o łaskę, jaką zechcesz. Dam ci ją, gdyż dałem cię światu, abyś był światłością narodów i podporą mojego Kościoła”. Święty miał wtedy odpowiedzieć: „Trzykroć Święty Boże! Ponieważ znalazłem łaskę w Twoich oczach, ja który jestem tylko proch i popiół, i najnędzniejszy z grzeszników, błagam Cię z uszanowaniem, na jakie tylko zdobyć się mogę, abyś raczył dać Twoim wiernym tę wielką łaskę, aby wszyscy, po spowiedzi odbytej ze skruchą i po nawiedzeniu tej kaplicy, mogli otrzymać odpust zupełny i przebaczenie wszystkich grzechów”. Później Biedaczyna z Asyżu zwrócił się do Najświętszej Maryi Panny: „Proszę błogosławionej Dziewicy, Matki Twojej, Orędowniczki rodzaju ludzkiego, aby poparła sprawę moją przed Tobą”. Matka Najświętsza poparła modlitwę Franciszka, a Chrystus odpowiedział mu: „Franciszku, to, o co prosisz, jest wielkie. Ale otrzymasz jeszcze większe łaski. Daję ci odpust, o który usilnie błagasz, pod warunkiem jednak, że będzie on zatwierdzony przez mego Namiestnika, któremu dałem moc związywania i rozwiązywania tu na ziemi”.
Zgodnie z podaniem już następnego dnia Franciszek spotkał papieża Honoriusza III w Perugii i uzyskał potwierdzenie odpustu otrzymanego w objawieniu. Początkowo łaska ta była związana wyłącznie z miejscem samej Porcjunkuli, jednak z czasem kolejni papieże rozszerzali odpust i dzisiaj można go już uzyskać w każdym kościele.
By uzyskać wspomniany odpust, należy jednak spełnić następujące warunki, a więc:
Odpust zupełny to darowanie kar doczesnych za popełnione grzechy.