1. Obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem PIT, o kwotę wpłat pracownika, które wniósł do Pracowniczych Planów Kapitałowych, tak samo jak w USA, kwoty wpłacone przez pracownika do programu emerytalnego 401(k) redukują dochód do opodatkowania, lecz wypłaty z tego planu podjęte w pozwalającym na to wieku, podlegają już podatkowi.
2. Podniesienie limitu wpłat na Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego, który nie podlega podatkowi dla osób w wieku powyżej 50 lat, co nie jest stosowane, lecz limit ten, na 2022 r., wyrażony jest tą samą kwotą (7106,40 zł.) bez względu na wiek, podczas gdy w USA, podstawowa kwota wpłat w tym roku na rachunki IRA obniżająca podstawę opodatkowania, wynosi 6000 USD, lecz dla osób w wieku powyżej 50 lat jest wyższa o 1000 USD, czyli o 16,67 %, sugerując, podobny limit dla IKZE w wysokości 8291.04 zł.
3. Wydłużenie okresu wypłacania świadczeń z dobrowolnych programów emerytalnych. W USA uczestnicy pracowniczych planów emerytalnych 401(k), mogą po zakończeniu zatrudnienia przekazać środki na dobrowolne indywidualne konto emerytalne IRA, które obsługuje inwestycje na rynku kapitałowym uczestnika programu emerytalnego, jak też wykonuje jego dyspozycje wypłaty, do osiągnięcia przez tego uczestnika wieku 92 lat. Możliwość wypłacania świadczeń z dobrowolnych programów emerytalnych w długim okresie, zachęca uczestników tych planów do gospodarowania zgromadzonymi środkami w rozważny sposób, przyczyniając się do ich stabilności finansowej, jak też wpływa na rozwój amerykańskiego rynku kapitałowego, będącego źródłem finansowania gospodarki. Wprowadzenie w Polsce podobnego rozwiązania zatrzyma środki na rynku kapitałowym, powiększy stabilizację finansową uczestników dobrowolnych planów emerytalnych, jak i będzie czynnikiem redukującym inflację, przez ograniczenie napływu gotówki na rynek.
4. Wprowadzenie domyślnej sprzedaży obligacji skarbowych ze stałą stopą procentową, które byłyby sprzedawane jako część zwrotu nadpłaty podatku PIT, w wysokości 25 % tej nadpłaty, lecz nie mniej niż cena obligacji o nominalnej wartości 100 zł. Ze względu na to, że rok 2022 będzie rozliczany przy stawkach podatku 12 % i 32 %, dla podatników nie przekraczających progu dochodowego 120.000 zł. i kwalifikującego do niższej stawki podatku, cena sprzedawanych domyślnie obligacji byłaby o 5 % niższa, co byłoby formą dbałości o osoby uzyskujące niższe dochody. Przykładowo obligacje trzyletnie, których wartość nominalna wynosi 100 zł. a oprocentowanie 6 % byłyby sprzedawane za 95 zł. Nominalna wartość i stopa procentowa sprzedanych z takim dyskontem obligacji pozwoli uzyskać na dzień ich wykupu kwotę 119.10 zł jednakże ich realne oprocentowanie będzie wynosić wówczas 7,83 % z powodu ich niższej ceny sprzedaży. Sprzedaż taka zwiększy dostępność obligacji dla osób mniej zamożnych, gdyż realna cena obligacji jest niższa od ich wartości nominalnej, co może zachęcać do oszczędzania w tej formie. W USA przez wiele lat przy zwrocie nadpłaty podatku federalnego oferowano także możliwość nabycia federalnych obligacji skarbowych, co było metodą popularyzacji tej formy oszczędzania.
5. Ustalenie limitu waloryzacji kapitału emerytalnego, zgromadzonego z wniesionych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek w okresie przed wnioskowaniem o emeryturę do wieku 70 lat, uzasadnia bardzo duże zróżnicowanie świadczeń emerytalnych z ZUS. W USA, Social Security Administration, będąca odpowiednikiem polskiego ZUS, stosuje waloryzację kapitału emerytalnego do wieku 70 lat, więc późniejsze składanie wniosku o emeryturę nie powoduje już znaczącego podwyższenia świadczenia. Ograniczenie to jest stosowane w celu zmniejszenia ryzyka wypłacania przez SSA bardzo wysokich emerytur, gdy rzeczywista długość życia osoby będącej na emeryturze jest większa od długości jaką prognozowano przy ustalaniu kwoty świadczenia, co wynika ze wzrostu długości życia
6. Zwiększenie waloryzacji kapitału emerytalnego przez ZUS w okresie od ustawowego wieku emerytalnego do osiągnięcia wieku 70 lat, jeśli uprawniona do świadczenia osoba nie złoży wniosku o emeryturę, akceptując późniejsze rozpoczęcie jej otrzymywania, lecz uzyskując wyższą kwotę świadczenia. W USA osoba, która opóźnia składanie wniosku o emeryturę z SSA po osiągnieciu ustawowego wieku emerytalnego, który wynosi zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn w 2022 r. 66 lat i 2 miesiące, uzyskuje za każdy rok zwłoki podwyższenie świadczenia o 8 %, lecz tylko do osiągnięcia wieku 70 lat. Podwyższanie emerytury jest jeszcze większe, jeśli uprawniona do emerytury osoba nadal pracuje, lecz utrzymując się także z innych źródeł, późniejsze złożenie wniosku zwiększy świadczenie.
7. Wprowadzenie maksymalnego świadczenia emerytalnego w celu ograniczenia bardzo wysokich emerytur wypłacanych przez ZUS. W USA, SSA ustala w każdym roku kwoty najwyższego świadczenia emerytalnego, które mają zastosowanie zarówno w przypadku złożenia wniosku o emeryturę w pełnym wieku emerytalnym, jak też w wieku 70 lat. W 2022 r. przy pełnym wieku emerytalnym 66 lat i 2 miesiące dla kobiet i mężczyzn, kwoty maksymalnych emerytur wynoszą odpowiednio 3345 USD oraz 4194 USD miesięcznie. Maksymalne emerytury wyliczano z uwzględnieniem, zarówno ustalanej w każdym roku najwyższej kwoty zarobków od których odprowadzane są do SSA obowiązkowe składki emerytalne, hipotetycznego trzydziestoletniego okresu odprowadzania tych składek, jak też prognozowanej długości życia osoby składającej wniosek o świadczenie emerytalne.
8. Wprowadzenie obniżenia świadczenia emerytalnego z ZUS o 20 % dla osób które nie są polskimi obywatelami, jak też nie są obywatelami innych krajów Unii Europejskiej, a po otrzymaniu emerytury wyjechały z Polski. W USA, SSA zmniejsza emeryturę o 20 %, dla osób, które po uzyskaniu świadczenia wyjechały do innego kraju, gdyż oceniono, że taki właśnie odsetek świadczenia emerytalnego wraca do amerykańskiego budżetu w różnej postaci, jeśli emeryt mieszka w USA, co nie jest już do odzyskania gdy wyjedzie.
9. Podwyższanie wieku emerytalnego różnicując jego szybkość dla kobiet i mężczyzn w sposób pozwalający osiągnąć docelowy wiek emerytalny 67 lat, dla mężczyzn za 24 lata, podnosząc o jeden miesiąc wiek emerytalny w każdym roku, a dla kobiet za 42 lata, gdy wiek emerytalny byłby podnoszony o dwa miesiące każdego roku. W USA podwyższanie wieku emerytalnego następuje z szybkością dwóch miesięcy w każdym roku, w taki sam sposób dla kobiet i mężczyzn, na co jest przyzwolenie społeczne, gdyż wprowadzono też możliwość uzyskania mniejszej emerytury w wieku 62 lat, waloryzowanej skala inflacji.
10. Ograniczenie wypłacania tzw. 13. emerytury, tylko do osób otrzymujących emerytury w kwocie poniżej najniższego ustawowo świadczenia emerytalnego, przy jednoczesnym podwyższeniu kwoty dochodu wolnego od podatku dla osób w wieku powyżej 65 lat. W USA nie są wypłacane dodatkowe świadczenia emerytalne, z wyjątkiem dodatku SSI, dla osób niepełnosprawnych mieszczących się w limitach dochodowych i majątkowych, lecz w wieku 65 lat kwota wolna od podatku jest podwyższana i może wynosić w roku 2022, w zależności od statusu podatnika do 14.700 USD podczas gdy dla innych osób kwota ta wynosi 12.950 USD. Wyższa kwota wolna od podatku zachęca do aktywności zarówno zawodowej, jak też inwestycyjnej, natomiast dodatkowa emerytura zachęca do bierności.
11. Zwiększenie podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatku Belki) do 32 %, przy jednoczesnym traktowaniu potraceń z tego tytułu, jako przedpłat podatku PIT, co zachęci do składania rozliczenia podatku PIT, który, traktując tak samo wszystkie dochody, jak i uwzględniając kwotę wolną od podatku, pozostawi w/w podatek w powyższej wysokości, dla osób z pozostałymi dochodami powyżej 120.000 zł. rocznie, lub dla osób unikających rozliczenia podatku PIT. W USA, od osób uzyskujących dochód kapitałowy, które nie są amerykańskimi podatnikami, pobierany jest podatek od tego dochodu w wysokości 35 %, lecz jeżeli osoba taka uzyska numer podatkowy i rozliczy się z dochodu w USA, to kwota pobranego podatku może być zwrócona w całości lub w części. Obniżka stawki podatku PIT do 12 %, dla osób z dochodami do 120.000 zł. zniechęca do inwestycji kapitałowych z których dochody opodatkowane są stawką 19 %, natomiast osoby uzyskujące dochód powyżej wymienionego progu, który opodatkowany jest stawką 32 %, motywowane są do inwestycji kapitałowych, gdyż dochody z nich uzyskiwane podlegają o 13 p.p. niższej stawce podatku, co prowadzi do powiększania zróżnicowania dochodów wśród Polaków.
12. Uważając powyższe rozwiązanie za tymczasowe, należy podjąć działania w kierunku objęcia obowiązkiem składania rozliczenia podatku PIT zarówno rolników, jak też inne grupy na których obowiązek ten nie ciąży. Pozwoli to zlikwidować podatek od dochodu z zainwestowanego kapitału i na dodawanie tych dochodów do dochodów z wykonywanej pracy, oraz innych dochodów, od których byłaby odejmowana kwota wolna od podatku, a pozostała cześć dochodów podlegałaby opodatkowaniu na zasadach ogólnych. W USA taki sam podatek dochodowy obejmuje wszystkie osoby posiadające numer podatkowy, a instytucje finansowe zobowiązane są do przesłania podatnikom informacji o uzyskanych dochodach lub stratach z inwestycji kapitałowych. Opodatkowanie wszystkich dochodów tą samą metodą, zachęca do oszczędzania, gdyż osoby posiadające dochód wyłącznie z inwestycji kapitałowych mogą korzystać z kwoty wolnej od podatku, co nie jest możliwe w sytuacji, gdy nieopodatkowana kwota dochodu dotyczy tylko dochodu uzyskanego z pracy, a dochód z inwestycji kapitałowych jest w całości opodatkowany podatkiem 19 %.
13. Rekomendowanie kredytów hipotecznych wzorowanych na amerykańskich kredytach 1Y ARM. Dzisięciokrotne podniesienie przez Radę Polityki Pieniężnej stóp procentowych w ciągu zaledwie dziewięciu miesięcy, spowodowało dynamiczny wzrost rat kredytów hipotecznych wynikający ze stosowanego przez banki wzorca kredytu, który nie zawiera zabezpieczenia na wypadek nagłych zmian stóp procentowych w krótkim czasie. W USA najbardziej rozpowszechnionym kredytem o zmiennej stopie procentowej jest kredyt 1Y ARM, który zachowuje oprocentowanie ustalone w dniu zawarcia umowy o kredyt przez okres jednego roku, przy czym zmiana stopy procentowej po upływie roku nie może być wyższa niż 1 p.p. co jest kontynuowane w kolejnych rocznych cyklach, rozkładając w ten sposób wzrost stopy procentowej kredytu na dłuższy okres. Taki model kredytu daje czas dla kredytobiorcy na przygotowanie się do konieczności spłacania wyższych rat kredytu, przez zmiany w planowanych uprzednio wydatkach, jak również zmiany w zatrudnieniu. W Polsce, ze względu na większą zmienność stóp procentowych, lepsze przystosowanie miałby model gwarantujący zachowanie oprocentowania z dnia zawarcia umowy przez 6 miesięcy i dopuszczalnej jednorazowej zmianie oprocentowania nie większej niż 2 p.p. w czego następstwie w jednym roku stopa procentowa kredytu mogłaby wzrosnąć do 4 p.p.
14. Wprowadzenie kar za zerwanie bankowej lokaty terminowej, odliczanej od podstawy opodatkowania PIT, co zachęci banki do podwyższania oprocentowania lokat. Obecnie jedyną konsekwencją wcześniejszej wypłaty środków z bankowej lokaty terminowej, jest strata odsetek, lecz cała zdeponowana przez klienta kwota jest zwracana. Przy aktualnym dynamicznym wzroście stóp procentowych, powodujących także wyższe oprocentowanie lokat, okazuje się, że oprocentowanie założonej lokaty bankowej przestaje być atrakcyjne już po krótkim czasie, co powoduje zerwanie przez klienta lokaty i założenie innej lokaty z wyższym oprocentowaniem w innym banku, ograniczając płynność finansową banków, jak też zniechęcając banki do oferowania wysokooprocentowanych lokat terminowych. W USA, klient zakładając lokatę, może w ciągu 7. dni wycofać zdeponowane środki bez odsetek i żadnych innych konsekwencji. Zerwanie lokaty w późniejszym terminie wiąże się ze stratą odsetek nawet za okres gdy nie zostały one jeszcze naliczone, w zależności od terminu lokaty. Dla lokat terminowych do 12 miesięcy następuje strata odsetek za 90 dni, bez względu na to czy odsetki te wynikają z faktycznej długości istnienia lokaty czy też lokata została zerwana przed upływam 90 dni, co wówczas powoduje pomniejszenie kwoty zakładanej uprzednio lokaty. Analogiczne straty odsetek występują przy zerwaniu lokat założonych na termin od 18 miesięcy do 4 lat, w kwocie powstałej z odsetek za 180 dni, natomiast lokaty terminowe na 5 lat lub więcej, obciążane są przy ich zerwaniu stratą odsetek za 1 rok. Mechanizm ten stosowany jest również przy odnawianiu się terminowej lokaty na następny okres, gdzie klient ma tylko 7 dni na zgłoszenie dyspozycji o zmianie terminu lokaty lub o wypłacie środków. Stosowanie kar za zerwanie lokat terminowych zmniejsza zaangażowanie środków w utrzymanie płynności finansowej banku, skutkując lepszą ofertą oprocentowań dla lokat terminowych i zwiększaniem oszczędności klientów
15. Wprowadzenie większej ilości stawek podatku PIT. W Polsce występują dwie stawki podatku: w wysokości 12 %, a przy dochodzie powyżej 120.000 zł. rocznie, 32 %, jak też 4 % daniny solidarnościowej, jako dodatkowe obciążenie osób z dochodem 1.000.000 zł. i więcej. W USA natomiast, występuje siedem stawek federalnego podatku od dochodu: 10 %, 12 %, 22 %, 24 %, 32 %, 35 % i 37 %. Mała ilość stawek podatku dochodowego i 20 p.p. różnicy między stawkami zachęca do ukrycia części dochodów w celu rozliczenia PIT według znacznie niższej stawki podatku. Druga stawka podatku, obowiązująca przy dochodach powyżej 120.000 zł powoduje, że taką samą stawką podatkową obciążane są zarówno osoby otrzymujące wynagrodzenie na najniższym poziomie ustawowym, jak i osoby zarabiające ponad trzykrotnie więcej, co zwiększa dynamikę procesu różnicowania zamożności społeczeństwa polskiego, jak też zmniejsza wpływy do budżetu na programy pozwalające niwelować to zróżnicowanie.
Janusz Andryszak