B. Ratter: „Nie pozostał po tych ludziach ślad ani grób”,  pozostała wiedza o pomnikach
data:28 czerwca 2022     Redaktor: Anna

W roku 1930 wykonano z kamienia mogielnickiego płyty i stopnie do pomnika Tadeusza Kościuszki w Łodzi, zaś w roku 1931 pomnik Niepodległości w Pabianicach – pisał prof. dr Kazimierz Vetulani w Orzeczeniu technicznym  o użyteczności kamienia z Mogielnicy dla celów komunikacyjno- budowlanych.
Kamień, o którym mowa, jest utworem osadowym epoki geologicznej „Dewon“, piętra „Old redu“.

Prof. dr J. Siemiradzki: Geologja ziem polskich, Lwów, 1903. tom I na str. 70 i 72 pisze m. in.: „Skały tworzące formację dewońską na Podolu są bardzo mało urozmaicone. Główną ich masę stanowią piaskowce płytowe, lub bryłowe, zazwyczaj czerwono zabarwione. Piaskowce te są twarde, bardzo trudno wietrzejące, drobnoziarniste, złożone z ostrokanciastych ziaren kwarcu, spojonych krzemionkowym lepiszczem. Najlepsze i najodpowiedniejsze płyty znajdują się w piaskowcu devonskim koło Trembowli. Jedną z najlepszych odkrywek devonu mamy w kamieniołomach około Budzanowa, gdzie łamią wyborne płyty na chodniki. W handlu utarła się nazwa „kamienia trembowelskiego“, względnie „płyt trembowelskich“, odnośnie do wyrobów z piaskowców devonskich Podola małopolskiego".
 
Z rozprawy doktorskiej p. Marji Hamerskiej (Witkiewiczowej) p. n. „Olred podolski", Kosmos, 1923 (przytaczam) jest badanie wykonane w instytucie petrograficznym Politechniki Lwowskiej pod kier. prof. dr Tokarskiego:
„Skład chemiczny piaskowca trembowelskiego wykazuje wagowo średnio 87.01% krzemionki. Na podstawie analizy chemicznej skład mineralny piaskowca trembowelskiego w % molekularnych można przedstawić w następujący sposób: Kwarcu 94, skaleni 2, muskowitu 1/2, węglanów 2 i ½ , tlenków żelaza 1“. „Cechą główną, jaką mikroskop zdołał uchwycić na wszystkich próbach olredu podolskiego była drobnoziarnistość i morfologja głównego składnika, t. j. ziaren kwarcowych w przeważającym procencie około 1/ 10 milimetra w przekroju, ostrokrawędzistych. Kwarzec tych piaskowców jest granitowy".
Autor niniejszego orzeczenia zaznajomił się na miejscu w Mogielnicy z charakterem pokładów, a ponadto w Instytucie Mineralogicznym UJ w Krakowie miał sposobność przeglądnięcia niezliczonych szlifów mikroskopowych z różnych sort kamieni z Mogielnicy. Dysertacja doktorska p. Jana Kulika asyst. AG w Krakowie i Państwow. Inst. Geol. w Warszawie o kamieniach i lupkach z Mogielnicy, zawierająca niezliczoną ilość analiz chemicznych i mechanicznych oraz oznaczeń mineralogicznych ukaże się we wrześniu 1930 r. w języku niemieckim, w Biuletynie międzynar. Akademii Umiejętności. Z podanych w tym dziele zastosowań przytaczam;
 
Ciosy budowlane, płyty chodnikowe i posadzki, ciosy fasadowe, płyty cokołowe, okładziny, roboty ornamentalne. W szczególności np. monumentalna Kasa Oszczędności i Politechnika we Lwowie; budowle kolejowe, jak mosty i wiadukty we Wschodniej Małopolsce, budowle kolei przykarpackiej (transsylwańskiej). Chodniki uliczne płytowe w całym szeregu większych miast, w szczególności we Lwowie, Czerniowcach; eksportowany do Rosji i do Rumunii. (Kazimierz Vetulani)
 
Wśród zaaresztowanych nocą z 3 na 4 lipca 1941 r. profesorów wyższych uczelni we Lwowie - na podstawie list przygotowanych przez Ukraińców - aresztowany został 52-letni kierownik Katedry Mechaniki Teoretycznej prof. Kazimierz Vetulani. Mieszkał samotnie i tylko sąsiadka Lidia Szargułowa widziała przez szybę w drzwiach, jak pogwizdującego sprowadzali gestapowcy po schodach do auta. Został zamordowany na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie. (Zygmunt Albert)
 
„NIE POZOSTAŁ PO TYCH LUDZIACH ANI ŚLAD, ANI GRÓB” lecz pozostała wiedza o kamieniach.
 
W Albumie Inżynierów i Techników w Polsce w części IV czytamy:
Równorzędnym etapem inwestycji miejskich jest rozbudowa kanałów. Pod tym względem Lwów znajduje się w specjalnych warunkach, związanych z położeniem geograficznym miasta. Europejski dział wód, przechodzący przez zachodnią część miasta, powoduje, że odpływy muszą odchodzić w dwóch odwrotnych kierunkach. Jako ściek główny dla kanalizacji systemu spławowego służy koryto potoku Pełtwi (dopływ Bugu) leżącego w dorzeczu morza Bałtyckiego. Potok ten w obrębie miasta jest zasklepiony, posiada jednak małą głębokość dla celów kanalizacji głębszych objektów. W tym celu wybudowano obubrzeżne głębsze kollektory, uchodzące do Pełtwi w dolnym biegu. Poniżej ujścia kollektorów, umieszczono w korycie Pełtwi próg z zasuwą, którego zadaniem jest skierowanie wód użytkowych do kollektora, uchodzącego w stronę mającej się wybudować oczyszczalni. Wody oczyszczone spłyną następnie do otwartego koryta Pełtwi. Projekt kanalizacji wykonali po uprzednich dwuletnich studiach, w r. 1910 inż. Karol Pomianowski i inż. Dyonizy Howarth, a prace wykonawcze trwają po dzień dzisiejszy, w wykonaniu Gminy miasta Lwowa oraz Państw. Zarządu Wodnego, a to w zakresie przesklepienia części koryta Pełtwi i 60% części niektórych kollektorów, zgodnie z udziałem funduszów Skarbu Państwa w kanalizacji miasta Lwowa. W wyżej wymienionym projekcie nie uwzględniono części miasta, położonej w dorzeczu Morza Czarnego i obszaru gmin podmiejskich, przyłączonych do Wielkiego Lwowa w r. 1930. W związku z tern, obecnie opracowuje się projekt uzupełniający z uwzględnieniem tych obszarów.
Pracami z tern związanymi kieruje inż. Roman Rogowski przy współudziale inżynierów miejskich: inż. Stefana Gigiela i inż. Pawła Boćki. Dla kanalizacji tych obszarów wykorzysta się istniejące potoki do których odprowadzi się odpływy kanałowe, po uprzednim ich oczyszczeniu w oczyszczalniach biologicznych.
Budowę kanałów wykonuje Gmina we własnym zarządzie, podczas gdy urządzenia ulic i placów powierza się prywatnym przedsiębiorcom, budujących pod kierownictwem inżynierów miejskich. Materiały do robót drogowych i kanałowych t. j. surowce i wyroby betonowe jak płyty chodnikowe, krawężniki, rury kanałowe i t. p. dostarcza Betoniarnia miejska na Persenkówce. Posiada ona własny tor przemysłowy, urządzenia przeładunkowe, magazyny i hale fabryczne. (Album inżynierów i techników Polski)
 
Biogram profesora Karola Pomianowskiego opracowany został przez IPN w serii Giganci Nauki.
 
Bożena Ratter
Zdjęcia do artykułu :
Zdjęcia do artykułu :





Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.