Trafną diagnozę bp Grzegorza Chomyszyna z 1933 r. potwierdzili swymi czynami wychowani na poezji Tarasa Szewczenki i dekalogu Donicowa nacjonaliści ukraińscy podczas II wojny światowej, gdy pod sztandarem m.in. Bandery do dzisiaj gloryfikowanego, dopuścili się zbrodni na narodzie polskim, ormiańskim, żydowskim– tak jak Chmielnicki, którego czyny opisane szczegółowo w obszernej hebrajskiej kronice, zaprezentowane zostały w niewielkich fragmentach poniżej.

Czy hebrajskiego autora zwolennicy ukrywania/fałszowania faktów historycznych nazwą ruską onucą?  

Główną kroniką hebrajską jest opowiadanie Natana Naty Hannowera pt. Jawein Mecula- Bagno głębokie,  tłumaczone na wiele języków i drukowane w Europie wielokrotnie od  1653 roku- pisze dr Majer Balaban.

„Tak mówi autor Natan Nata syn bł. p. męczennika Mojżesza Hanowera Askenassy, który mieszkał w Zasławiu obok stołecznej gminy Ostroga w Ziemstwie Wołyńskiem, w ziemi pełnej chwały.

Nazwałem tę książkę Jawein Mecula, bo oznaczone są tą nazwą (Jawein = Jonowie, Kozacy) nieszczęsne wypadki, spowodowane przez Kozaków i Tatarów, dwa wrogie sobie ludy; na wroga Chmiela niechaj Pan ześle przekleństwo!

Dla opowiadania i pouczenia przyszłych pokoleń rozpocząłem to dzieło i podałem przyczyny nieszczęścia, oraz powody, dla jakich się Kozacy zbuntowali przeciw Polsce, jak uparta krowa, i połączyli się z Tatarami, swymi odwiecznymi nieprzyjaciółmi.

Opowiadam o wszystkich nieszczęściach i wojnach małych i wielkich, oraz podaję daty dni, w których były największe nieszczęścia, by każdy mógł odnaleźć dzień śmierci swego ojca i swej matki i mógł godnie odprawić żałobną rocznicę. Podane są również zwyczaje w Polsce - Koronie wspaniałości, obyczaje proste i prawe.

A teraz opowiem o nieszczęściach, jakie sprowadził na kraje ruskie, litewskie i polskie Chmiel - oby było przeklęte imię jego - w latach 5408, 5409, 5410, 5411, 5412 (1648—1652).

Było to w r. 5408 (1648), a w r. 16. panowania Władysława; wówczas to żył w mieście Czehrynie, majątku Koniecpolskiego, pewien Kozak imieniem Chmiel - oby było wymazane imię jego - tak się zwał w języku ruskim, a po polsku zwał się Chmielnicki. Był on setnikiem u Kozaków, a był bardzo bogaty w owce, krowy, woły. Był on zdolny do wyrządzania krzywd, nader podstępny i waleczny w boju.

Pan ten znał tego męża i jego sposób myślenia, że on mówi słodko ustami, a siedmiokrotny występek kryje w sercu; a serce jego przemyśliwa nad grzechem, jak to czynią wszyscy Jonowie (Kozacy), którzy udawają, że lubią żydów i mówią im słówka piękne i przyjemne, oczarowują człowieka mnóstwem słów, przegadują go ustami, a kłamią językiem, serce ich nie jest szczere, a przymierzu ich zaufać nie można.

I poszedł Chmiel ze swem całem wojskiem do króla Tatarów i zawarł z nim pokój i zawarł z nim przymierze w tym celu, by obaj ruszyli razem na kraj polski. A taki stanął między nimi układ co do łupu: Tatarzy wezmą w niewolę ludzi i bydło, Kozacy zaś wszystko inne, t. j. srebro, złoto i szaty.

Żydzi, mieszkający z tej strony Dniepru dowiedzieli się o tych nieszczęściach pierwszego dnia święta tygodni  i nie uważając na swe srebro i złoto, uciekli wszyscy w dzień świąteczny, ratując drogie życie.

Wielu nie mogących uciec zostało wymordowanych za Imię święte i poległo wśród mąk strasznych i gorzkich. Z jednych zdarto skórę, a ciało rzucono psom na żer, innym obcięto ręce i nogi, a tułów rzucono na drogi ; przez ciała przejeżdżały wozy i tratowały ich konie. Innym zadano tyle ran, że byli bliscy śmierci i rzucano ich na ulicę; nie mogąc rychło umrzeć, tarzali się we krwi, aż uszła ich dusza; innych grzebano żywcem. Dzieci zarzynano na łonie matek; wiele dzieci pocięto w kawały jak ryby. Kobietom ciężarnym rozpruwano brzuchy, a wydobyty płód zabijano w ich obliczu. Innym rozpruwano brzuchy i wsadzano żywego kota do wnętrza i tak zostawiano przy życiu, zaszywając brzuchy Następnie obcinano im ręce, by nie mogły wyjąć tego kota. I wieszali niemowlęta na piersiach matek, inne dzieci nabijano na rożen, pieczono przy ogniu i przynoszono matkom, by jadły ich mięso.

Wielu żydów zawlekli Tatarzy do niewoli; kobiety i dziewice bezcześcili; z kobietami spali w obecności ich mężów. Kobiety i dziewice piękne brali sobie za sługi i kucharki częścią za żony lub nałożnice.

Wszystko to czynili, wszędzie dokąd dotarli, nie inaczej postępowali też z Polakami, a szczególnie z księżmi.

Po tych zdarzeniach wrócili Tatarzy z wielkim łupem do swego kraju, a wróg Chmiel udał się ze swymi Kozakami i kilku tysiącami Tatarów, którzy przy nim zostali, do Czehrynia, a gdy tam siedział rzekł do swych sług, panów i doradców:

Dajcie jakąś radę, byśmy nie stali się łupem i pośmiewiskiem u naszych wrogów, gdyż zraziliśmy sobie mieszkańców ziemi polskiej. A gdy usłyszą królowie Europy o krzywdach, które wyrządziliśmy, przybędą nas zwalczać, a my jesteśmy maluczką garstką.

I rzekli oni: „Oto jest rada, którą ci dajemy: Napisz listy do panów i książąt polskich, a w nich słowa pokoju i prawdy, słowa dobre i pełne pociechy i powiedz: niechaj będzie przebaczonem wszystko, co uczyniłeś, gdyż stało się to z musu, dla ratowania twego życia, a uczyń tak, by nie zebrali na ciebie licznego wojska. A tymczasem wyślij posłów do króla Tatarów, z prośbą, by ci przysłał liczne wojska ; roześlij również listy po całej Polsce do miejsc, w których są Rusini, by byli gotowi na oznaczony dzień, by się zebrali i stanęli w obronie swego życia, i zemścili się na swych wrogach: panach i żydach - między nimi niechaj będzie przedział.

Tak też uczynił. I wysłał w wielkiej tajemnicy listy po wszystkich krajach do miejsc, w których mieszkali Rusini (z rozkazem), by byli gotowi na oznaczony dzień, by się mogli zebrać, dla obrony swego życia i pozabijać, wymordować, poniszczyć wszystkich żydów i całe wojsko narodu polskiego, które by na nich napadło, dzieci i kobiety i złupić ich dobytek.

I we wszystkich ziemiach, do których doszła sława i doszedł zamiar wroga, panowała radość wielka wśród Rusinów, a wśród szlachty i żydów żałoba ciężka i post, płacz, wór z popiołem, pokuta, modlitwa i jałmużna. I wysłał listy również do panów i szlachty ze słowami pokoju i napisał w nich słowa dobre i pocieszające, że to, co się stało, uczynił z konieczności dla ocalenia skazanych na śmierć, a „kto przyjdzie, by ciebie zabić, tego uprzedź i jego zabij ", a „prześladowanemu przebacza Miłościwy (Bóg)“ . I napisał im, by szlachta wróciła do swych domów i miejsc i że odda im jej siedziby.

Lecz panowie nie zważali na jego pismo, gdyż pojęli, że to wszystko jest kłamstwem i łgarstwem i że Chmiel szuka tylko pretekstu, albowiem najpierw głosił im pokój, a następnie wyprawił się i podbił cały kraj ruski.

I posyłano mu haracz ze wszystkich posiadłości panów i szlachty, o on na żydach i szlachcie dokonywał rzeczy, o jakich nie słyszano nigdy za Dnieprem. Niszczył ich domy modlitwy, mordował księży i wszystko to czynił po zniesieniu obozu wojska polskiego. (Natan Naty Hanower)

Bożena Ratter