Janusz Andryszak: Czy „Polski Ład” zmniejszy uczestnictwo w dobrowolnych planach emerytalnych?
data:13 czerwca 2021     Redaktor: ArekN

 
Ogłoszony przez rządzącą prawie 6 lat Zjednoczoną Prawicę „Polski Ład” zawiera wiele fundamentalnych zmian, z których największe, to prawie dziesięciokrotne podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł. rocznie, jak również zamiar wprowadzenia dopłat państwa dla młodych osób w kwocie do 100 tys. zł. przeznaczonych na, wymagany przez banki do udzielenia kredytu na zakup mieszkania, wkład własny- pisze Janusz Andryszak.

 

W krótkim okresie obie zmiany spowodują wzrost zamożności Polaków, powiększający ich wydatki na bieżącą konsumpcję, czego następstwem będzie większa dynamika wzrostu produktu krajowego brutto, jednak w dłuższej perspektywie planowane zmiany mogą spowodować negatywne efekty. Warto więc rozważyć, jak „Polski Ład” może wpłynąć na dobrowolne programy emerytalne, w których osiągnięcie szerokiego uczestnictwa staje się koniecznością wobec malejących emerytur z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w efekcie reformy z 1999 r.

 

Partycypacja we wprowadzonych ostatnio Pracowniczych Planach Kapitałowych, według danych Polskiego Funduszu Rozwoju wynosiła w połowie maja 31,2 % uprawnionych do uczestnictwa w programie, co nie stanowi nawet połowy oczekiwanego poziomu udziału w tym projekcie, którego celem było zarówno utworzenie indywidualnych oszczędności do wykorzystania w wieku emerytalnym, jak i utworzenie oszczędności inwestycyjnych, wspomagająch rozwój polskiej gospodarki. Należy w związku z tym przeanalizować, jak „Polski Ład” wpłynie na dalszą partycypację pracowników w tym planie i jakie zmiany warto wprowadzić, żeby nie nastąpiła jeszcze większa rezygnacja z uczestnictwa w PPK.

 

Mój artykuł z 7 grudnia 2017 r. zatytułowany Dlaczego tworząc PPK nie wykorzystano wzorca 401(k) powtarzając błędy OFE? przedstawia różnice pomiędzy planami PPK i pracowniczymi programami emerytalnymi 401(k) wprowadzonymi ponad 30 lat temu w Stanach Zjednoczonych, wśród których wskazałem na możliwość odliczenia wpłacanych przez uczestników 401(k) kwot do tego planu od podstawy opodatkowania, co nie zostało zastosowane w PPK, uzasadniając, że ulga podatkowa zmniejszy wpływy do budżetu z podatku dochodowego PIT. Brak takiej ulgi przyczynił się jednak do małej partycypacji w programie, gdyż nie daje on pracownikom żadnych doraźnych korzyści z uczestnictwa.

 

Uczestnicy PPK uprawnieni są do wcześniejszej wypłaty pełnego wkładu, w celu użycia środków na wkład własny, wymagany przez banki do udzielenia kredytu hipotecznego na zakup mieszkania, co może motywować do uczestnictwa w programie młode osoby, dla których korzyści z dodatkowych środkow w wieku emerytalnym są odległą przyszłością. „Polski Ład” oferuje jednak inne źródło uzyskania wkładu własnego, co może ograniczyć zainteresowanie oszczędzaniem w PPK przez młode osoby, zniechęcając w ten sposób do gromadzenia oszczędności z przeznaczeniem na wykorzystanie w wieku emerytalnym.

 

Planowane przekształcenie Otwartych Funduszy Emerytalnych w Indywidualne Konta Emerytalne z możliwościa zgłoszenia indywidualnej dyspozycji przekazania środków do ZUS, zakładało pobieranie opłaty przekształceniowej w wysokości 15% posiadanych w OFE środkow podczas konwersji w IKE, co uzasadniano faktem, że wypłaty środkow z IKE nie podlegają podatkowi, natomiast wypłacane emerytury z ZUS są opodatkowane. Zawarty w „Polskim Ładzie” zamiar podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł. spowoduje, że świadczenia z ZUS do wysokości 2500 zł. nie będą podlegać podatkowi, czego efektem będzie zwiększenie skali rezygnacji uczestników OFE z oszczedzania w IKE i przekazania środków do ZUS, gdyż przyszłe emerytury będą w większości również bez podatku. Efektem tego będzie zahamowanie rozwoju polskiego rynku kapitałowego, co zredukuje oszczędności uczestników PPK, zachęcając ich do rezygnacji z programu.

 

W moim artykule z 30 maja 2019 r. noszącym tytuł Czy opłaty za przekształcenie OFE oraz dopłaty panstwa do PPK sa zasadne? wskazywałem że opłata przekształceniowa może zniechęcac do oszczędzania na rynku kapitałowym, natomiast dopłaty państwa do planow PPK, które inwestowane są do indywidualnych planów, pozbawiają uczestników programu uzyskania doraźnych korzyści, co kontrastuje z amerykańskimi rozwiązaniami, gdzie uczestnicy dobrowolnych programów emerytalnych uzyskujący mniejsze zarobki, otrzymują, przy rozliczeniu podatku dochodowego, dopłatę od państwa w gotówce, która, obok ulgi podatkowej, jest drugą doraźną korzyścią zachęcającą również młode osoby do uczestnictwa w dobrowolnych programach emerytalnychm dających też dla nich profity.

 

Zasadność zwiększenia kwoty dochodu wolngo od podatku wykazałem w moim artykule z 27 listopada 2019 r. pod tytułem Czy konieczne jest podwyższenie kwoty dochodu wolnego od opodatkowania? wskazując na niespełnione zobowiązanie wyborcze z 2015 roku, jak również na emigracje Polakow za granice, oraz napływ obcokrajowców, czego konsekwencją mogą być trwałe zmiany w strukturze społecznej Polski. W artykule tym wskazałem także na rozwiązania stosowane w USA, gdzie wzrost kwoty dochodu wolngo od podatku następuje w każdym roku, przy czym dla osób w wieku powyżej 65 lat kwota wolna od podatku jest dodatkowo podwyższana. W roku 2021 standardowa kwota wolna od podatku federalnego wynosi 12.550 USD na osobę, podczas gdy dla samotnych osób w wieku powyżej 65 lat kwota ta wzrasta o 1700 USD, osiągając wysokość 14.250 USD.

 

Zastosowanie niższej kwoty wolnej od podatku dla osób w wieku poniżej 65. roku życia, ma między innymi zachęcać do uczestnictwa w dobrowolnych planach emerytalnych, do których wpłaty odliczane są od podstawy opodatkowania. Brak takiego zrożnicowania w projekcie „Polskiego Ładu” powiększenia kwoty dochodu wolnego od podatku do 30 tys. zł. jak też nieuwzglednienie możliwości uzyskania ulgi w podatku dla uczestników PPK, może paradoksalnie spowodować, że, ze względu na niskie zarobki większości Polaków, pomimo zmniejszenia opodatkowania dochodów, nie ulegnie zmianom zainteresowanie uczestnictwem w dobrowolnych programach emerytwlnych, a może nawet mieć miejsce mniejsza partycypacja w tych programach, gdyż osoby uzyskujące małe zarobki nie będą mogły skorzystać z ulgi podatkowej, wynikającej z dokonania wpłat w pełnym limicie na Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego, ponieważ niepodlegający podatkowi dochód, wraz z limitem wpłat na IKZE, może być wyższy niż realny dochód wielu osób.

 

Obserwowany ostatnio wzrost inflacji do około 5 % nie zachęca do długoterminowego oszczędzania, w tym również do uczestnictwa w dobrowolnych planach emerytalnych. Uwzględnione w „Polskim Ładzie” zwolnienia podatkowe jak i dopłaty zwiększą bieżący popyt konsumpcyjny, czego następstwem będzie wzrost cen zwiększajacy stopę inflacji. Skierowanie środków z bieżącej konsumpcji do indywidualnych planów emerytalnych wpływałoby hamująco na wzrost inflacji, oraz byłoby źródłem finansowania krajowych inwestycji, co zakładano podczas projektowania PPK, lecz do realizacji tych zamierzeń, konieczne jest uatrakcyjnienie PPK wykorzystując sprawdzony wzorzec amerykańskiego planu 401(k), który pozwala uzyskać ulgi podatkowe i dopłaty od państwa w gotówce. Podwyższając kwotę dochodu wolnego od podatku należy wprowadzić zróżnicowanie tej kwoty, która byłaby wyższa dla osób w wieku powyżej 65 lat, zachowując niższy poziom dla osób młodszych, co zachęcałoby te osoby do uczestnictwa w dobrowolnych planach emerytalnych pozwalających zredukować podstawę opodatkowania o wniesione składki.

 

Kwota dochodu wolna od podatku musi uwzględniać także wysokość minimalnej płacy, żeby osoby uzyskujące takie wynagrodzenia były motywowane do zmniejszenia swojego podatku poprzez ulgę wynikającą z uczestnictwa w dobrowolnych planach emerytalnych. Obecnie najniższa płaca w USA, przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze godzin, pozwala na zwolnienie z podatku 55 % jej wielkości, a pozostałe 45 % podlegają opodatkowaniu. Należy jednak wskazać, ze dwie najniższe stawki federalnego podatku dochodowego, są niskie i wynosza 10 % oraz 12 %, podczas gdy w Polsce najniższa stawka wynosi 17 %.

 

Aby uzyskać podobne relacje w Polsce, przy obecnym najniższym wynagrodzeniu, które wynosi 2800 zł, kwota wolna od podatku nie powinna przekraczać wysokości 18500 zł. co pozwalałoby na odpisanie od podstawy opodatkowania pełnego limitu wpłaty na konta IKZE, wynoszącego 6310,80 zł. oraz wpłat do PPK, jeśli wprowadzona byłaby taka ulga. Wyższa kwota dochodu bez podatku będzie uniemożliwiać wykorzystanie ulg w podatku i zniechęcać do uczestnictwa w dobrowolnych programach emerytalnych, co spowoduje, że większość Polaków, osiągając wiek emerytalny, będzie otrzymywać tylko świadczenia z ZUS, których realna wartość, po reformie z 1999 r. zmniejszać się będzie każdego roku.

 

Wraz z zawartym w „Polskim Ładzie” podwyższeniem progu dochodu, powyżej którego podlega on stopie podatkowej w wysokości 32 %, do 120 tys. zł., należy także rozważyć wprowadzenie nowych stawek podatkowych, oraz progów podatkowych wykorzystując wzorce ze Stanów Zjednoczonych, gdzie podatek federalny zawiera aż siedem stawek, od 10 % do 37 %, co redukuje skalę nielegalnego zatrudnienia, poprzez nieopłacalność tego procederu, gdyż stawki podatku dla osób uzyskujących małe zarobki są relatywnie niskie.

 

Wprowadzenie nadmiernie wysokiej kwoty dochodu wolnego od podatku jaką jest 30 tys. zł. może spowodować zarówno wzrost inflacji, jak i zniechęcić Polaków do uczestnictwa w dobrowolnych planach emerytalnych. Bardziej celowe byłoby podwyższenie tej kwoty do kilkunastu tysięcy, zachowując zróżnicowanie wiekowe, i podnoszenie jej w każdym roku, podobnie jak robione jest to w USA, gdzie kwoty tych podwyżek uzależnione są od sytuacji gospodarczej państwa, dając poczucie stabilności, jak też przewidywalności, co zachęca Amerykanów do uczestnictwa w długoterminowym oszczędzaniu na emeryturę.

 

Coroczne podnoszenie kwoty dochodu wolnego od podatku, zachowujące synchronizację ze wzrostem najniższej płacy, jak i wzrostem limitu wpłat na konta IKZE uprawniającym do ulgi w podatku, oraz zwolnienie z opodatkowania wpłat do PPK, pozwoli uzyskać, tak jak w USA, poczucie stabilności i przewidywalności, co zachęci do szerszej partycypacji w dobrowolnych planach emerytalnych, które wspierają finansową przyszłość Polaków.

Janusz Andryszak

Zobacz równiez:





Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.