Zagłada Woli – niemiecka zbrodnia nierozliczona. Mówią świadkowie - harmonogram obchodów 2020 r.
data:04 sierpnia 2018     Redaktor: Redakcja

To, co wydarzyło się na Woli w pierwszych dziesięciu dniach Powstania Warszawskiego, a głównie między 4-7 sierpnia, krwawa zagłada ludności dzielnicy dokonana przez Niemców, sprawiło, że te dni, a szczególnie 5 sierpnia 1944 r., czyli tzw. „czarna sobota”, zapisały się jako najtragiczniejsza data w historii Woli...
Bądźmy w te dni na Lesznie, Górczewskiej i Cmentarzu Wolskim - harmonogram uroczystości poniżej.

Obchody 2020r. :

Program obchodów 76. rocznicy Powstania Warszawskiego na Woli 

Rocznice Powstania Warszawskiego są czasem spotkań i wspólnego upamiętniania poległych. W tym roku, z uwagi na obostrzenia epidemiczne, w trosce o wspólne zdrowie, dotychczasowa formuła organizacji obchodów została zmieniona.

Przy wybranych pomnikach i tablicach pamiątkowych w wyznaczonych godzinach będzie można oddać indywidualnie hołd powstańcom i ludności cywilnej Woli.

Zachęcamy do śledzenia wybranych uroczystości online na stronie: powstanie44.um.warszawa.pl

31 lipca, piątek, godz. 12:30–13:30             
ul. Wolska, róg ul. Młynarskiej
Składanie kwiatów w miejscu pamięci Zgrupowania „Waligóra”.

31 lipca, piątek, godz. 13:30–14:30
ul. Okopowa, róg ul. Mireckiego
Składanie kwiatów w miejsce pamięci Zgrupowania „Radosław”.

1 sierpnia, sobota, godz. 16:45–19:00
Centralne uroczystości rocznicowe
Cmentarz Powstańców Warszawy, ul. Wolska 174/176
Składanie kwiatów pod pomnikiem Polegli Niepokonani, upamiętniającym obrońców i mieszkańców Warszawy, którzy stracili życie w sierpniu 1944 r.

2 sierpnia, niedziela, godz. 18:00 
Sanktuarium św. Faustyny, ul. Żytnia 1
Uroczysta msza święta w intencji Powstańców Warszawskich z udziałem Grupy Historycznej Zgrupowanie „Radosław”.

3 sierpnia, poniedziałek, godz. 12:30–13:30
Skwer Zgrupowania Armii Krajowej „Chrobry II”, ul. Chmielna 132/134
Składanie kwiatów w miejscu pamięci Zgrupowania „Chrobry II”.

4 sierpnia, wtorek, godz. 19:00
Skwer „Sierpnia 1944” – koncert pamięci ofiar Rzezi Woli
W przeddzień rocznicy Rzezi Woli wystąpi Kapela Praska. Organizator: Inicjatywa Mieszkańców skwer „Sierpnia 1944” i Wolskie Centrum Kultury. Skwer przy skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Płockiej, na tyłach budynków Płocka 21 i 25. Wstęp wolny.

5 sierpnia, środa, godz. 11:30–12:30
Kamień pamiątkowy – Pałacyk Michla, ul. Wolska 40
Składanie kwiatów w miejscu pamięci batalionu „Parasol” Zgrupowania „Radosław”.

5 sierpnia, środa, godz. 13:45–15:00
Centralne uroczystości rocznicowe
Skwer między ul. M. Anielewicza a ul. Okopową
Składanie kwiatów w miejscu pamięci batalionu „Zośka” Zgrupowania „Radosław”. Upamiętnienie wyzwolenia obozu koncentracyjnego „Gęsiówka”.

5 sierpnia, środa, godz. 15:30–16:30
ul. Górczewska 32
Składanie kwiatów w miejscu masowego mordu około 12 tys. mieszkańców Dzielnicy Wola

5 sierpnia, środa, godz. 16:30–17:30
ul. Karolkowa 53
Składanie kwiatów przy tablicy pamięci harcerek Drużyny nr 100 im. E. Plater Harcerskiego Patrolu Sanitarnego Obwodu AK Wola.

5 sierpnia, środa
godz. 17.30 – 19.30
Centralne uroczystości rocznicowe
Skwer Pamięci u zbiegu ul. Leszno i al. Solidarności
Składanie kwiatów w hołdzie ludności cywilnej z okazji Ogólnowarszawskiego Dnia Pamięci Mieszkańców Woli wymordowanych przez Niemców w trakcie Powstania Warszawskiego.

godz. 19:00 – Marsz Pamięci w kierunku cmentarza Powstańców Warszawy. Ograniczona liczba uczestników;
organizator: Muzeum Powstania Warszawskiego.
Wydarzenie transmitowane na żywo na profilu Muzeum Powstania Warszawskiego na Facebooku.

6 sierpnia, czwartek, godz. 17:45
ul. Karolkowa 49
Miejsce pamięci rozstrzelonych przez Niemców 6 sierpnia 1944 roku redemptorystów oraz harcerzy Szarych Szeregów hufców-rojów „Giewont” i „Giermkowie Wolności” pełniących ofiarnie służbę w okresie okupacji i Powstania Warszawskiego. Msza święta i  złożenie kwiatów.

21 sierpnia, piątek, godz. 17:30–18:30
ul. Pereca 9
Miejsce poświęcone pamięci Wojtusia Zalewskiego. Składanie kwiatów.

KONCERTY

4 sierpnia, wtorek, godz. 19:00
Kapela Praska – pamięci ofiar Rzezi Woli
Skwer „Sierpnia 1944” przy skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Płockiej, na tyłach budynków Płocka 21 i 25Organizator: Inicjatywa Mieszkańców skwer „Sierpnia 1944” i Wolskie Centrum Kultury

8 sierpnia, sobota, godz. 17.00Muzyka z barykad (melodie powstańcze) w wykonaniu zespołu Projekt 44
Park Moczydło (w rejonie ulic Górczewskiej, Deotymy i Czorsztyńskiej).

SPACERY

1.08. godz. 11.00
Powstanie ’44 na Woli
Zbiórka: zbieg ul. Leszno i al. Solidarności, przed pomnikiem Ofiar Rzezi Woli
Stowarzyszenie Masław (Prowadzenie: Kuba Madejski)
08.08. godz. 15.00 
„Wola biało-czerwona: Rzeź Woli”
Zbiórka: Miejsce Pamięci, ul. Górczewska 32 (przy skrzyżowaniu z Prymasa Tysiąclecia)
Fundacja Hereditas

20.08. godz. 11.00
„Wola biało-czerwona: Pawiak”
Zbiórka: przed wejściem do muzeum, ul. Dzielna 24/26
Fundacja Hereditas

 
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Archiwalny program obchodów z 2018r. -
5.08. 2018r. o godz. 18 przy Skwerze Pamięci w rozwidleniu ul. Leszno i al. Solidarności zostanie oddany hołd ludności cywilnej Woli przy pomniku Pamięci 50 Tysięcy Mieszkańców Woli Zamordowanych przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego 1944.
Po zakończonych uroczystościach rozpocznie się Marsz Pamięci, który przejdzie ulicami Woli w kierunku Cmentarza Powstańców Warszawy i zakończy się około godz. 20:30 zapaleniem zniczy na wystawie „Zachowajmy ich w pamięci” poświęconej ofiarom cywilnym Powstania Warszawskiego w Park Powstańców Warszawy na Woli.
 
Przeczytajmy relacje nielicznych ocalałych z ludobójstwa świadków. Poniżej dokumentalny film z udziałem autora „Rzeź Woli. Zbrodnia nierozliczona” Piotra Gursztyna.; z informacji o książce;” najbardziej przerażająca jest liczba zabitych rodaków. W ciągu trzech dni życie straciło od 30 do 60 tysięcy polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. Najbardziej zdumiewające jest to, że sprawcy tego mordu do dziś pozostają bezkarni.
 
Świadek Czesława Szczerbińska, lat 28, absolwentka UW, zamieszkała w Warszawie, ul. Wolska 25.
Protokołowała Maria Małaszek 4 września 1944 r. w Brwinowie.
„O powstaniu dowiedziałam się o godz. 3.30... Już w niedzielę 29.VII paliły się baraki, gdzie dotychczas stacjonowało wojsko (pożar wzniecony przez Niemców). Tegoż dnia w gmachu Ubezpieczalni Społecznej na ul. Działdowskiej palą papiery i pospiesznie wyjeżdżają. W nocy z 29 na 30 lipca szalenie dużo przejeżdża samochodów wzdłuż Wolskiej - trudno spać...
Od rana 1.VIII Niemcy uzbrojeni rozjeżdżają po peryferiach miasta, jakby oczekując na powstanie. Dużo samochodów było od rana na ul. Skierniewickiej, Sławińskiej. Na Sławińskiej oficer pewnej grupy pancernej, widząc ludzi grupujących się przy samochodach, które tu nigdy się nie zatrzymywały, powiedział: ‚Jeżeli chociaż jeden strzał padnie, nie zostanie tu ani jeden dom’. Mówiło to kilka osób z ul. Sławińskiej. O godz. 4, min. 30 Niemcy szykowali granaty na ul. Wolskiej. O godz. 5 dały się słyszeć pierwsze strzały do Niemców przejeżdżających samochodami, ci jednak szybko przejeżdżają, nie zatrzymując się. Pierwszego dnia żadnych ważniejszych wydarzeń nie było.
W nocy z 1. na 2. VIII Polacy... zbudowali dużą barykadę, sięgającą pierwszego piętra, wszerz ul. Wolskiej do Młynarskiej z wagonów tramwajowych, belek. Ludność zaniepokojona był tym, co się dzieje, bo już 1 sierpnia o godz. 6 przez megafony wzywano Polaków do zawrócenia z obranej drogi, bo inaczej Niemcy zrównają Warszawę z ziemią. W ciągu 2. VIII Niemcy starają się przebić barykady, podjeżdżając do nich czołgami. Dnia 3. VIII pojawiają się pierwsze samoloty; pierwsze strzały padły na kościół Redemptorystów raniąc ludzi. W ciągu 4. VIII sytuacja się nie zmienia.Od tej pory Niemcy usuwają ludność i palą domy od Woli, tj. od cmentarza katolickiego do Młynarskiej. Reszta ludzi nie wyniszczonych z tych ulic brana była do kościoła św. Wojciecha na Wolskiej poprzez palące się domy i stosy trupów - niekiedy zwęglone - około Michlera (piekarza na ul. Wolskiej), gdzie palono ciała.
Już trzeciego dnia po wybuchu powstania przeniosłam się ze swoimi manatkami na ul. Wolską nr 25, tj. na drugą stronę ulicy do posesji ss. Karmelitanek Bosych (dawny pałac Biernackich), ponieważ pobyt w naszej kamienicy stał się niemożliwy z powodu stałego ostrzeliwania z tanków naszego domu i częściowego już zniszczenia (z okien tego domu rzucone były na tanki bomby benzynowe). U sióstr przeważnie przebywałyśmy w schronie. Dnia 5. VIII fala pożarów doszła i do nas. Początkowo nie bardzo orientowałyśmy się, co się dzieje na ulicy, ponieważ dom, w którym przebywałyśmy, stał w ogrodzie z dala od ulicy. Siostry po 8 wieczorem zostały uprzedzone, że Niemcy są na terenie ich posesji i że dom jest podpalony. Rzeczywiście wrzucili granat do jednej z piwnic, nie czyniąc żadnych szkód. Siostry proszą zebranych o zachowanie spokoju. Jedna z sióstr wejściem ukrytym wydostała się na zewnątrz. Zastała tam kilkunastu żołnierzy z ręcznymi karabinami maszynowymi... Jedna lufa karabinu maszynowego skierowana była wprost na siostrę, która jednak nie straciła zupełnie zimnej krwi (znała dobrze język niemiecki i metody, jakimi należy do nich się odnosić), przeto chwytając za lufę karabinu powiedziała: ‚Na śmierć mamy jeszcze czas, możemy porozmawiać’. Sprowadziła zaraz matkę przełożoną. Przełożona, starsza już kobieta, wyszła z krzyżem i puszką komunikantów i w ten sposób odezwała się: ‚Strzelajcie, jeżeli chcecie’. Rozkazano wszystkim wyjść ze schronu. Około 40 osób znalazło się w ogrodzie obok domu. Mężczyznom kazano oddzielić się - było ich około 15. Scena okropna: niektórzy mężczyźni mieli dzieci na rękach, Niemcy wydzieraj je, powstał okropny krzyk, płacz przeraźliwy. Kobiety stoją zbite w gromadkę, którą otaczają Niemcy z bronią. W tej samej chwili mężczyznom każą iść naprzód. Następnie kobietom każą położyć się twarzą do ziemi; o kilka kroków przed nami odbywa się egzekucja: do mężczyzn strzelają w tył głowy. Spodziewamy się, że lada chwila podzielimy los mężczyzn. Siostra przełożona, wykorzystując sytuację, że znajdujemy się w zwartej grupie, rozdaje komunikaty po kilka każdej z kobiet - tak, żeby się nic nie pozostało, aby profanacji Hostia nie uległa. Obok leżą zabici mężczyźni - my klęczymy i komunikujemy- cisza zapanowała, nie słychać płaczu ani krzyku dzieci. Ja byłam na końcu, bezpośrednio przy lufie „rozpylacza”, spodziewałam się, że to są moje ostatnie chwile; byłam zrezygnowana zupełnie, ale i spokojna. Spojrzałam na twarze kobiet skupione, opanowane, następnie zawróciłam wzrok na Niemców za nami stojących. Lecz o dziwo, cóż się dzieje? Karabiny pospuszczane, odwracają twarze od siostry ‚Kapłanki’, zwyczajnie: konsternacja. Chwila przedłużała się. następnie jeden z Niemców kazał nam wstać i iść do bramy. Zdawało nam się, że widocznie Niemcy uznali to miejsce za nieodpowiednie do egzekucji i dlatego każą nam iść dalej. Później jednak okazało się, że jesteśmy wolne, a życie zawdzięczamy jednemu z Niemców, który miał siostrę zakonnicę w Wirtembergii. On zdecydował o naszym losie (sam o tym powiedział nam później). Poprowadzono nas (była wtedy godz. 9,15 wiecz.) do szpitala zakaźnego na ulicę Wolską. Tutaj przybyłyśmy akurat po ‚oczyszczeniu’ szpitala z mężczyzn (nie wiadomo, co z nimi zrobiono - wypędzono ze szpitala), tutaj spędziłyśmy półtorej dobry. 7. VIII około godziny czwartej SS kazało nam opuścić szpital.
Mężczyźni, którzy napłynęli do szpitala w ciągu ostatnich dni, zostali najpierw wyprowadzeni w stronę miasta (nie wiem, co się z nimi stało), z rękami podniesionymi do góry. Nam zaś kazano kierować się w stronę Woli poza miasto (ulicą Wolską). Szłyśmy szeregami, ja prowadziłam 2 swoje staruszki. Doprowadzono nas do Szpitala Wolskiego pod eskortą, dalej już szłyśmy same. Dotarłyśmy do Jelonek, zbliżała się godzina policyjna, z trudem dostałyśmy nocleg.
 
Świadek Jan Bęcwałek, zamieszkały w Garwolinie.
„Przez 3 i pół lat byłem na robotach w Niemczech. W 1940 r. wraz z rodziną zostałem wysiedlony z Poznańskiego do Garwolina; w r. 1941 byłem złapany w Garwolinie i wywieziony na roboty do Niemiec. W lecie rb. przesłano mnie jako chorego do Warszawy, do Szpitala Wolskiego, gdzie zastała mnie wojna; byłem chory na zapalenie opłucnej z wysiękiem. W dniu 3 sierpnia o godzinie 1 przybyli do szpitala Niemcy. Leżałem w schronie, w piwnicy razem z wieloma rannymi i chorymi. Wpadając do nas do piwnicy, tuż przy samej sali, ‚pociągnęli’ z karabinu maszynowego i kilku rannych, stojących przy wyjściu, zostało od razu zabitych. W kilka minut potem wydano rozkaz opuszczenia szpitala. Wszyscy ranni i chorzy mogący chodzić, z personelem i kilkoma rannymi na noszach, opuścili szpital. Pochód był okropny. Ja czułem się bardzo źle - miałem założone dreny w boku. Popędzono nas do szop - kilkadziesiąt metrów za tunelem - na ul. Górczewskiej. W szopie było już dużo ludzi. Po przejrzeniu dokumentów podzielili nas na grupy i potem zaczęli wyprowadzać. Wkrótce grupa, do której i ja należałem, została wyprowadzona na egzekucję. Podprowadzono nas do palącego się już wielkiego domu, również niedaleko od tunelu, i tam ustawiając nas w dwunastki, wpędzono do bramy tego domu; w bramie Ukraińcy w liczbie 6 strzałem z bliska zabijali wchodzących, w ten sposób zabici padali w płomienie palącego się domu. Widziałem z bliska, czekając na moją kolej, jak w pierwszej dwunastce rozstrzelano doktorów, asystentów w białych fartuchach oraz - zdaje się - księży. Wśród doktorów był prof. Grzybowski; w dalszych dwunastkach podpędzano rannych, chorych, a gdy przypędzono rannych na noszach, następnie tych, którzy nieśli nosze. Ja cudem uniknąłem śmierci. Podprowadzony w dwunastce tuż pod bramę, zwróciłem się do jakiegoś oficera i powiedziałem, że ja i moi dwaj towarzysze jesteśmy Volksdeutschami (mówię dobrze po niemiecku). Niemiec kazał nad odejść i iść ze sobą, zaprowadził nas do sanitarnego punktu niemieckiego, który znajdował się w pobliżu. Przy mnie rozstrzelano około 500 osób, w tym masę ludzi ze Szpitala Wolskiego, byli z nami ludzie spędzeni z innych ulic na Woli. Salwy trwały do późnej nocy. Wieczorem na stosy trupów rzucano granaty, a rano następnego dnia przyjechał czołg. Gruzował dom, okrywając rumowiskiem zabitych (a już częściowo popalonych) i miejsce egzekucji. Zaduch palących się ciał był okropny. Widziałem to wszystko dobrze, bo byłem do następnego dnia rano w niemieckim punkcie sanitarnym, znajdującym się w pobliżu.
 
Świadek ks. Marian Chwilczyński, lat 28, kapelan.
Protokołowała Irena Trawińska.
„Dnia 3 sierpnia 1944 roku w Warszawie idąc ulicą Górczewską jakieś 300-400 m za Płocką w godz. 4-6 pp. widziałem na ziemi trupy kobiet z dziećmi na rękach, leżące w kałużach świeżej krwi - widocznie przed chwilą były zastrzelone, prawdopodobnie strzałami w głowę”.
 
Przeczytaj całość: Czarna sobota na Woli https://historia.org.pl


Materiał filmowy 1 :

Materiał filmowy 2 :

Zdjęcia do artykułu :
Zdjęcia do artykułu :
Zobacz równiez:





Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.