--------------------------------
Kiedy otrzymałem od księdza Wojciecha Łazewskiego propozycję wyjazdu kolejny już raz na Litwę, tym razem do powiatu kiejdańskiego, nie wahałem się ani chwili. Kiejdany, Opitołoki, Świętobrość, Szetejnie, Niewiaża - były to dźwięki które jednoznacznie kojarzyłem z Czesławem Miłoszem. Poeta, który urodził się na Litwie, a który do niedawna wzbudzał swoją twórczością w języku polskimi zachwyt na całym świecie, stanowił dla mnie (i stanowi) piękną, najjaśniejszą i najwyższą latarnię, wśród skał wzburzonego oceanu poezji, która wiąże Niebo i Ziemię. On powiedział, że poezja będzie religijna, albo poezji wcale nie będzie.
Czesław Miłosz w swoim dramatycznym uwikłaniu egzystencjalnym, wykonał pod koniec życia wzruszający gest pokory wyznawcy Chrystusa. Zwrócił się do Karola Wojtyły-Jana Pawła II, z prośbą, aby Papież (poeta) wybaczył mu, jeżeli w swoim „Traktacie teologicznym” (2002r.) sformułował myśl niezgodną z nauką Kościoła Powszechnego. Zrobił to człowiek wychowany w społeczności na wskroś wielokulturowej. Czesław Miłosz pisze:
- Dostojny wędrowcze skąd przybywasz do nas?
- Moja stolica w kotlinie wśród pagórków leśnych, Z warownym zamkiem u zbiegu dwóch rzek, Ze swoich świątyń ozdobnych słynęła: Kościołów, cerkwi, synagog, meczetów. („Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada”)
Z Białegostoku do Kiejdan jest około trzystu kilometrów. Słońce wyraźnie już górowało na niebie, gdy na lewym brzegu Niewiaży zobaczyłem XIV wieczną bezwieżową świątynię, której grube mury z gotyckiej nieotynkowanej cegły, świadczyły o także obronnym w przeszłości charakterze tej budowli sakralnej. Zabezpieczeniem przed wylewami Niewiaży stanowiło umieszczenie kościoła na skarpie. Ten rzymsko-katolicki kościół pod wezwaniem świętego Jerzego, w przeszłości (XVI wiek), stanowił centrum religijne wyznawców kalwinizmu a także arian (braci polskich).
Ołtarz główny z wyobrażeniem patrona – świętego Jerzego.
Po drugiej stronie rzeki podziwiam kościół katolicki, wybudowany ze składek wiernych w 1710 roku, z inspiracji zakonu karmelitów (Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel) pod wezwaniem Ofiarowania NMP. Później zmieniono patrona na św. Józefa Oblubieńca. Powstał drewniany, barokowy kościół, dzisiaj pięknie odnowiony.
Cerkiew od zawsze kojarzy się Polakom z obecnością na naszych ziemiach Rosjan, powiązanych z Petersburgiem a potem z Moskwą.
Zbór luterański w Kiejdanach. W roku 1627 Krzysztof Radziwiłł (1547 - 1603) nadaje prawo swobodnego osiedlania się a także opuszczania miasta. Do Kiejdan przybywają Niemcy, Szkoci, Polacy, Rosjanie, Żydzi.
W czasach sowieckich zamieniono świątynię na magazyn skór. Ściany nasączyły się solą do tego stopnia, że aktualnie uniemożliwia to skuteczną renowację wnętrza.
Skromny i jedyny ołtarz w zborze luterańskim.
W XIX wieku w Kiejdanach Żydzi stanowili większość - około czterech tysięcy. Prześladowania carskie wpłynęły na zmniejszenie społeczności żydowskiej. Wszystko skończyło się 28 sierpnia 1941r. Tego dnia niemieccy zbrodniarze wraz z pomagającymi im Litwinami zamordowali 2076 osób zgromadzonymi w getcie. Miejscem kaźni była wieś Dauksiai. 70 lat później artysta Feliks Paulauskas wykonał kompozycję plastyczną, którą złożył hołd wszystkim pomordowanym (2076 kamieni- gilz).
Budowano tę synagogę w latach 1821 – 1869. W czasie drugiej wojny światowej zdegradowano to miejsce do funkcji stajni. Od 2004roku mieści się w tym budynku szkoła plastyczna . Jest to także Centrum Wielokulturowości, jako filia Muzeum Regionalnego w Kiejdanach.
Wnętrze po Synagodze Wielkiej („letnia”) stanowi miejsce koncertów i występów grup śpiewaczych (m.in. prezentuje się tu chór polskich kobiet z zespołu „ISSA”).
A teraz zbór kalwiński – renesansowa świątynia, której fundatorem był Krzysztof Radziwiłł ( i jego syn Janusz Radziwiłł (1612 – 1655). Zbudowany go w latach 1631 -1653. Przebudowany został w 1757 roku. Po drugiej wojnie światowej zamieniony został na halę sportową. Wyremontowano budowlę w latach 90-tych. Powstało muzeum. Warto podkreślić, że był to jeden z największych kościołów protestanckich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Jedna z najpiękniejszych kazalnic drewnianych, bogata w płaskorzeźby i fryzy – powtarzające się motywy geometryczne i roślinne.
W podziemiach zboru – krypta - spoczywają doczesne szczątki Janusza Radziwiłła – wielkiego hetmana litewskiego, hetmana polnego litewskiego. Nieco głębiej trumna z ziemskimi szczątkami ojca – Krzysztofa Radziwiłła („Piorun”) – wielkiego hetmana litewskiego i hetmana polnego litewskiego.
W pierwszej części mojej relacji z podróży śladami Czesława Miłosza udowodniłem, że ziemia kiejdańska ze swym miejskim centrum – KIEJDANY – rzeczywiście fascynuje wielokulturowością kształtowaną setkami lat. Mamy przy okazji informację, że zdarza się i poetom, gdy wspominają, mówić prawdę.
- Dostojny wędrowcze skąd przybywasz do nas?
- Moja stolica w kotlinie wśród pagórków leśnych, Z warownym zamkiem u zbiegu dwóch rzek, Ze swoich świątyń ozdobnych słynęła: Kościołów, cerkwi, synagog, meczetów.
Mam nadzieję, że minaret kończący moją także fotograficzną przygodę, zainteresuje przyszłych wędrowców. Skąd się wziął minaret w Kiejdanach, w miejskim parku, pomiędzy rzeką Dotnuvele i miejskim dworcem kolejowym?
Minaret postawił rosyjski generał niemieckiego pochodzenia, Eduard Totleben (1818-1884).
W swojej posiadłości wybudował rękoma tureckich jeńców minaret w stylu mauretańskim, w roku 1878. Jak widzimy, jest to smukła wieża cylindryczna, ozdobiona ornamentem i nakryta spiczastym dachem, z galerią widokową w górnej części.
Rzeczpospolita Obojga Narodów – matka empatii i kultury, tworzonej przez wieki, czyż nie?
ciąg dalszy nastąpi....
Jerzy Binkowski – Urodził się w 1949r. w Gdyni. Studiował w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim – psychologia. Drugie studia to: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna – Wydział Reżyserii Teatru Lalek. Pracował głównie z młodzieżą – szkolnictwo średnie (poradnictwo, teatr) i wyższe. Mieszka od 35 lat w Białymstoku. Od 1994 roku jest członkiem warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wydał między innymi: „Głosy z pustyni”, „Na drugą stronę białych brzóz”,, W drodze z Damaszku”, „Wygnanie Boga”. Autor Libretta "Kantaty Przemienienia" |