List otwarty ws. programu "Edukacja filozoficzna"
data:05 maja 2016     Redaktor: AK


Niniejszym przekazuję informację o programie edukacji filozoficznej uczniów szkół ponadgimnazjalnych, realizowanym przez pracowników wydziałów filozofii wyższych uczelni we współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Program ten został przyjęty przez resort Nauki i Szkolnictwa Wyższego w poprzedniej kadencji, ale realizowany jest obecnie, pod jego nowym kierownictwem. Program ten przede wszystkim ingeruje w sferę należącą do kompetencji Ministerstwa Edukacji Narodowej, dotyczy bowiem szkół ponadgimnazjalnych i jest sprzeczny z celami deklarowanymi przez jego nowe kierownictwo - pisze w liście otwartym Krzysztof Karoń. [pełny tekst listu publikujemy poniżej]
Zwracamy się  z prośbą o szeroką popularyzację tego tekstu.


 

 

Niniejszym przekazuję informację o programie edukacji filozoficznej uczniów szkół ponadgimnazjalnych, realizowanym przez pracowników wydziałów filozofii wyższych uczelni we współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Program ten został przyjęty przez resort Nauki i Szkolnictwa Wyższego w poprzedniej kadencji, ale realizowany jest obecnie, pod jego nowym kierownictwem. Program ten przede wszystkim ingeruje w sferę należącą do kompetencji Ministerstwa Edukacji Narodowej, dotyczy bowiem szkół ponadgimnazjalnych i jest sprzeczny z celami deklarowanymi przez jego nowe kierownictwo .

Na podstawie przedstawionych poniżej faktów uważam, że jego celem jest prymitywizacja i tabloidyzacja pojęcia i treści filozofii w świadomości najambitniejszej części młodzieży szkolnej, oraz zastępowanie ich neoszamańskimi substytutami.

Nie mogę wykluczyć i taką mam nadzieję, że nowe kierownictwa obydwu resortów nie są świadome ani faktu realizacji tego programu, ani jego rzeczywistych celów, poziomu i konsekwencji. Niestety, ponieważ skierowane przeze mnie zapytania w tej sprawie pozostały jak dotąd bez odpowiedzi, bardzo proszę odbiorców niniejszego listu o interwencję i zwrócenie na sygnalizowany problem uwagi kierownictwa MNiSZW, a przede wszystkim kierownictwa MEN. Jednocześnie proszę o kolportaż tego listu wśród nauczycieli.

 

Fakty


W ostatnich dniach dotarła do mnie kopia listu (załącznik 1) rozsyłanego przez pracowników Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego do szkół ponadgimnazjalnych ws. programu Edukacji Filozoficznej (dalej „EF”), przyjętego w 2015 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (załączniki 2, 3). Program ten właśnie wchodzi w fazę realizacji.

 

Inicjatorzy


Omawiany program powstał w wyniku obradującego w 2014 r. Okrągłego Stołu Humanistyki (załącznik 3). Jego inicjatorka, prof. Lena Kolarska-Bobińska stwierdziła (zał. 2), że: Filozofia to nie tylko wykłady z jej historii. Edukacja filozoficzna to mają być przede wszystkim (podkr. KK) zajęcia rozwijające kompetencje i umiejętności związane z argumentowaniem, krytycznym, samodzielnym myśleniem i logiką. To umiejętności potrzebne przyszłym studentom, a także absolwentom na rynku pracy.”

Taki właśnie cel edukacji filozoficznej – instrumentalizacja filozofii już na podstawowym poziomie edukacji - przyświeca inicjatorom omawianego programu.

Przedstawienie znaczenia problemu wymaga wyjaśnienia, czym jest „myślenie krytyczne” w wyobrażeniu twórców pojęcia i jego potencjalnych wykładowców.

 

Co to jest "Myslenie krytyczne"


W tradycji filozoficznej pojęcie krytyczności kojarzy się z krytycyzmem kantowskim, a po reinterpretacjach Marksa, Nietzschego i Horkheimera weszło do języka neomarksistowskiej teorii krytycznej i wywodzących się z niej wychowania krytycznego (pedagogiki krytycznej) i sztuki krytycznej. Na związki „myślenia krytycznego” z teorią krytyczną wskazejr tekst pt. „The Critical Thinking Movement: Alternating Currents in One Teacher's Thinking” (http://myweb.wvnet.edu/~jelkins/critproj/overview.html) Jamesa R. Elkinsa, profesora West Virginia University i jednego z teoretyków nurtu: „Istnieją kursy krytycznego myślenia w ramach obszernej literatury dotyczącej pedagogiki krytycznej związanej z nieżyjącym już pedagogiem południowoamerykańskim Paulo Freire i jego zwolennikami. Jest wreszcie obszerny zbiór prac z zakresu teorii krytycznej, aczkolwiek dotyczących innych spraw niż nauka i edukacja.”

Dla ustalenia znaczenia pojęcia „myślenie krytyczne” w programie MNiSZW zwróciłem się z pytaniem do współorganizatora akcji z IF UW dra Marcina Trepczyńskiego i otrzymałem odpowiedź że:

„Niewykluczone, że część wykładowców w jakiś sposób posłużą się też teorią krytyczną. Zwłaszcza, że jednym z nich będzie pewnie prof. Halina Walentowicz (autorka m.in. książki "Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera") /…/ „Grupa wykładowców, którzy zgłosili się do realizacji programu, jest świadoma, co to znaczy krytyczne myślenie; rozmawialiśmy o tym na spotkaniu organizacyjnym. Definiuję to jako myślenie, w którym odbiorca analizuje komunikat, który do niego dociera, pod względem jego prawdziwości oraz uwikłania w założenia i konteksty, w których występuje. Krytyczne myślenie obejmuje więc m.in. rozważenie, czy komunikat nie zawiera błędu logicznego, na jakich założeniach się opiera i czy posiada jakieś ukryte założenia, czy należy go rozumieć wprost czy według jakiegoś klucza, a także czy wiąże się z manipulacją (perswazja, presja, szantaż)”.

W odpowiedzi na pytanie o podstawę programową EF dowiedziałem się, że jest nią Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r. poz. 977), ale program edukacji w dziedzinie filozofii nie jest tam określony. Na pytanie o własne, ogólnodostępne materiały programowe otrzymałem odpowiedź, że: „Nie tworzymy takich materiałów. Cele są właśnie takie, jak wspomniano. Poza tym każdemu prowadzącemu zależy, by zachęcić uczniów do filozofii i rozwinąć u nich samodzielne myślenie. Niebawem powstaną szkicowe programy, na podstawie których koordynatorzy/wykładowcy będą rozmawiać z dyrektorami o skrojonym na miarę danej szkoły planie realizacji projektu”.

Oznacza to, że program EF ma promować koncepcję myślenia, która nie ma sprecyzowanej treści, zasady, celu ani metodologii, ale pokrywa się z programem przedstawianym w materiałach dotyczących „myślenia krytycznego” publikowanych w internecie (http://www.criticalthinking.org/ i kolportowanych na wydziałach filozofii polskich uczelni.

 

Coaching zamiast filozofii


W latach 80-tych XX wieku amerykański psycholog (trudno ustalić jego specjalność) Richard Paul założył The National Council for Excellence in Critical Thinking i The Center for Critical Thinking and Moral Critique. Centrum w swoich materiałach informacyjnych posługuje się logo utworzonego w 1978 r. Sonoma University, chociaż w materiałach tego uniwersytetu nie ma o centrum mowy (być może Richard Paul tam studiował). Centrum jest ośrodkiem The Critical Thinking Community i The Foundation for Critical Thinking.

Wprawdzie nazwy instytucji powołanych do życia przez Richarda Paula brzmią imponująco, ale w rzeczywistości „narodową radę”, „centrum” i „fundację” tworzy pięcioro trenerów (presenters) świadczących usługi w zakresie „skilled reading, writing, speaking, listening, decision-making, problem-solving, analysis and evaluation of one’s emotions and values, intelligent choices in human relationships, skilled civic and personal choices, etc.”, czyli warsztatów, jakie prowadzą tzw. coach’e (trenerzy osobowości). Bliższą informację o programie takich szkoleń daje polska witryna http://www.krytycznemyslenie.pl/, (warsztaty psychoterapeutyczne).

Wspomniany Richard Paul wraz z Lindą Elder napisali książkę przetłumaczoną również na język polski, pt. "Lepiej myślisz, lepiej żyjesz - 25-dniowy program zmiany sposobu myślenia i odmiany w życiu" (Wydawnictwo „Klub Dla Ciebie”, obecnie „ravelo.pl – książki, zabawki, dom”).

http://www.criticalthinking.org/pages/resources-in-polish/719

Fragment informacji o książce: „Jesteś tym, co myślisz! Przejmij kontrolę nad swoimi myślami… Zaledwie w 25 dni odkryjesz, jak demaskować kłamstwa, zdobywać wiedzę i podejmować rozsądne wybory w różnych dziedzinach życia - od pracy, przez decyzje finansowe, aż po najbardziej intymne związki. Odkryj, jak zwalczać złe nawyki myślowe wynikające z zakłamania i niekontrolowanych emocji… określ, czego chcesz naprawdę… odkryj, czego nie wiesz. Zadawaj właściwe pytania… oprzyj się praniu mózgu, manipulacjom i hipokryzji… porzuć troski, konformizm i przestań obwiniać innych za swoje nieszczęścia!”.

Jest to typowa frazeologia stosowana w reklamach podręczników wróżbiarstwa, cudownych diet odchudzających, przepisów na wieczną młodość itp. literatury wagonowej.

 

Coaching w szkole

 
Witryna www.szkolawregionie.pl/ (coaching w szkole) informuje o tym, że od 2013 r. w Polsce prowadzone są bezpłatne (czyli finansowane z funduszy unijnych) treningi psychoterapeutyczne dla nauczycieli formalnie realizujących w szkołach politykę oświatową MEN.

Myślenie krytyczne w Instytucie FIlozofii UW


Szczególną uwagę zwracam na witrynę http://www.criticalthinking.pl/, ponieważ jej autor jest doktorantem Instytutu Filozofii UW. Na pierwszej stronie tej witryny zamieszczony jest cytat z dzieła wspomnianej pary autorskiej Linda Elder, Richard Paul pt. „A Glossary of Critical Thinking Terms and Concepts”. W tym przypadku nie ma więc żadnych wątpliwości, jakie jest źródło i rozumienie pojęcia „myślenie krytyczne”.

Autor witryny stwierdza: „interesuje mnie przede wszystkim filozofia analityczna, analiza filozoficzna oraz logika, ostatnio w szczególności critical thinking — logika stosowana. Jako doktorant filozofii prowadzę dla studentów różnych wydziałów zajęcia z logiki. Od jakiegoś czasu tworzę także kurs logiki praktycznej, właśnie w duchu critical thinking — może niedługo uda mi się z nim wystartować”.

Cytat wyjaśnia, co w wyobrażeniu doktorantów Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego (którzy prowadzić będą program EF dla młodzieży szkolnej) oznacza pojęcie „logika stosowana” i jak ma się ono do „filozofii analitycznej”, „analizy filozoficznej” i „logiki”.

 

Coaching jako tresura


https://www.youtube.com/watch?v=fsEJGAAtPhg

Bardzo proszę o obejrzenie seansu coachingu przeprowadzonego dla studentów Szkoły Głównej Handlowej (nie mam pewności co do miejsca zdarzenia). Nie sugeruję, że każde szkolenie musi tak przebiegać, ale przykład daje wyobrażenie o tym, jakie zachowania podczas zajęć prowadzonych na terenie uczelni jest w stanie narzucić zręczny manipulator studentom, a więc osobom starszym i teoretycznie bardziej odpornym na manipulacje niż adresaci programu EF.

 

Kontekst


Celem tego listu nie jest ocena warsztatów psychoterapeutycznych czy kursów oferujących 25-dniowe, cudowne receptury na życiowy sukces (są one elementem folkloru każdej epoki), ale zwrócenie uwagi na to, że wyznaczają one poziom programu nauczania filozofii wprowadzanego pod patronatem ministerialnym w 1000 polskich szkół ponadgimnazjalnych cywilizowanego społeczeństwa europejskiego i obejmującego kilkanaście do kilkudziesięciu tysięcy uczniów klas przedmaturalnych nie objętych nauczaniem filozofii, a więc uczniów, dla większości których jest on pierwszym i ostatnim w życiu kontaktem z filozofią (ostatnim, ponieważ większość nie będzie już studiować filozofii).

W programie EF, zgodnie z poglądem byłej minister Leny Kolarskiej-Bobińskiej, nie ma w ogóle miejsca nawet na najbardziej ogólną informację o historii filozofii, natomiast porusza on fundamentalne problemy ontologiczne, epistemologiczne i etyczne. Program ten ma wymiar 60 godzin rozbitych na dwugodzinne zajęcia cotygodniowe lub na kilka wielogodzinnych bloków (co ma wpływ na możliwość „krytycznego” przyswojenia materiału). Ma on obejmować uczniów w wieku kilkunastu lat, nie mających żadnej wiedzy z historii idei, ani żadnego doświadczenia w posługiwaniu się hermetycznym językiem współczesnej filozofii. Zajęcia mają być prowadzone przez wykładowców uniwersyteckich, a więc osoby sprawnie posługujące się takim językiem, ale pozbawione przygotowania pedagogicznego i metodycznego potrzebnego w nauczaniu szkolnym.

W takim ujęciu edukacja filozoficzna musi ograniczać się do poziomu warsztatów podwyższających wprawdzie umiejętności przydatne być może w telemarketingu i PR, ale nie w refleksji filozoficznej. Taka edukacja filozoficzna jest konstruktywistycznym guślarstwem, wobec którego umysły uczniów są całkowicie bezbronne.


Protest bez odpowiedzi


Niestety, mam podstawy twierdzić, że kształtowanie wyobrażenia o filozofii jako lekarstwie na ból głowy jest celem programu zainicjowanego przez minister Kolarską-Bobińską i jej środowisko.

W styczniu 2014 r. skierowałem list protestacyjny do prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej i do Prezesa PAN prof. Michała Kleibera w związku z wykorzystywaniem przez nich autorytetu pełnionych funkcji do legitymizacji naukowego statusu ideologii gender (załącznik 4). List pozostał bez odpowiedzi, chociaż do jej udzielenia adresatów zobowiązuje ustawa.

Wspominam o nim, ponieważ wypowiedź prof. Kolarskiej-Bobińskiej nt. ideologii gender miała miejsce w tym samym czasie, gdy rodziła się inicjatywa EF opartej na tej samej zasadzie – oderwanych od rzeczywistości spekulacjach ignorujących naukową wiedzę medyczną, psychologiczną i socjologiczną (w przypadku gender) i wiedzę historyczną (w przypadku filozofii).

Uważam, że wypowiedzi ówczesnej minister NiSZW Leny Kolarskiej-Bobińskiej traktujące gender jak dyscyplinę naukową, jak i jej inicjatywa programu edukacji filozoficznej dla młodzieży szkolnej marginalizującej historię filozofii i sprowadzającej filozofię do poziomu psycho- i socjotechniki należą od tego samego trendu obniżania poziomu wykształcenia szerokich kręgów społecznych.

 

Skutek


Bez względu na to, jak szczytne cele deklaruje nowe kierownictwo Ministerstwa Edukacji Narodowej, przedstawiony program EF wchodzi obecnie w fazę realizacji i młodzież w podlegających mu placówkach będzie prawdopodobnie poza jego wiedzą i kontrolą indoktrynowana na poziomie filozofii jarmarcznej.

Program ten, oprócz innych, trudnych do przewidzenia, będzie miał jeden skutek gwarantowany. Budując u młodzieży całkowicie fałszywe wyobrażenie o filozofii i pozytywny stosunek do  apologetyzowanego „myślenia krytycznego”, zbuduje jej bezkrytyczne zaufanie do innych zjawisk „krytycznych”, takich jak neomarksistowska teoria krytyczna, sztuka krytyczna i wychowanie krytyczne, osłabiając jej zdolność do ich krytycznej oceny.

Uważam więc za konieczne, aby kierownictwa obydwu resortów zostały o tym niebezpieczeństwie poinformowane i zajęły wobec niego wyraźne stanowisko.

 

Bardzo proszę o pomoc w dostarczeniu Im tej informacji.

Z poważaniem

Krzysztof Karoń



Załącznik:

Program ministerialny „Edukacja Filozoficzna” – bezpłatne zajęcia na próbę

(informacja dla dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych)

 

Szanowni Państwo,

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ogłosiło program Edukacja Filozoficzna, w ramach którego uczelnie mogą organizować w szkołach ponadgimnazjalnych zajęcia z filozofii (informacja na stronie MNiSW: http://www.nauka.gov.pl/aktualnosci-ministerstwo/projekt-mnisw-uczelnie-wprowadzafilozofie-do-szkol.html).

Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego zorganizował już grupę doświadczonych i pomysłowych wykładowców chętnych do pokazania uczniom, jak fascynującą dziedziną jest filozofia, oraz do wzmocnienia ich umiejętności w zakresie argumentacji i krytycznego myślenia. Obecnie wykładowcy ci opracowują programy, które będzie można dopasować do potrzeb i możliwości szkół oraz do zainteresowań samych uczniów.

Zgodnie z informacjami udzielonymi przez ministerstwo udział w programie mogą brać całe klasy lub grupy międzyklasowe (udział uczniów jest dobrowolny). Jest on przeznaczony dla uczniów, którzy nie są objęci nauczaniem filozofii. Program obejmuje 60 godzin lekcyjnych w roku 2016/2017. Plany takich zajęć będę ustalane indywidualnie z dyrekcją każdej szkoły.

Cały program będzie finansowany ze środków unijnych (Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój) i będzie rozliczany przez uczelnie; również uczelnie będą podpisywały umowy z wykładowcami. Zainteresowane szkoły będą tylko zgłaszać akces do programu.

Jeśli są Państwo zainteresowani udziałem w tym programie lub mają Państwo jakiekolwiek związane z nim pytania lub wątpliwości, uprzejmie proszę o kontakt mailowy na adres: m.trepczynski@uw.edu.pl

Chętnie skontaktujemy się z Państwem, by porozmawiać o różnych możliwościach realizacji takiego programu, tak by nie powodował on niepotrzebnych obciążeń i zarazem przyniósł Państwa uczniom jak najwięcej korzyści. Na zgłoszenia czekamy do 15 czerwca br. Prosimy jednak o zgłaszanie zainteresowania wcześniej (najlepiej do połowy maja); szkoły zgłoszone wcześniej będą miały większe szanse na udział w programie.

Serdecznie zapraszam do kontaktu.

Z wyrazami szacunku

dr Marcin Trepczyński

Koordynator projektu Edukacja Filozoficzna w Instytucie Filozofii UW






Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.