Scenografia wystawy silnie oddziałuje na emocje widza. Prezentowane są oryginalne i unikatowe eksponaty związane z historią obozu: więzienny pasiak z okresu niemieckiego, różaniec więźnia COP. Zwiedzający będą wchodzić na wystawę przez zrekonstruowaną bramę wejściową do obozu. Przestrzeń ekspozycyjną wyznacza ogrodzenie z oryginalnych betonowych słupów i drutu kolczastego z podobozu Neu-Dachs. Ponadto odtworzono fragmenty konstrukcji baraków i pryczę z siennikami. Eksponatom będą towarzyszyć makiety, animacje komputerowe i prezentacje multimedialne.  

Wystawa przedstawia w rzetelny i atrakcyjny sposób dzieje obozu – miejsca symbolicznego spotkania nazizmu i komunizmu. W latach 1943–1945 działał w Jaworznie podobóz KL Auschwitz: Neu-Dachs. W 1945 roku władze komunistyczne przejęły poniemiecką infrastrukturę, tworząc Centralny Obóz Pracy Jaworzno. W 1949 roku zlikwidowano obozy pracy w całym kraju, a w Jaworznie rozpoczęto przebudowę COP pod przyszłe eksperymentalne więzienie dla młodocianych, funkcjonujące w latach 1951–1955. 1 stycznia 1956 roku przekształcono je na Centralne Więzienie Jaworzno, które ostatecznie zlikwidowano w sierpniu tegoż roku. Wówczas dobiegła kresu trzynastoletnia historia jaworznickiego obozu, który był najdłużej funkcjonującym obozem na ziemiach polskich. – Historia obozu dwóch totalitaryzmów jest jednym z głównych zainteresowań badawczych Muzeum – mówi dyrektor Przemysław Dudzik – wiedza na jego temat nie powinna być hermetyczna i dostępna dla garstki specjalistów, ale jak najszerzej upowszechniana i popularyzowana oraz powinna wchodzić w obręb szeroko rozumianej pamięci społecznej.

Jednym z pierwotnych założeń wystawy jest włączenie widza w narrację o więźniach jaworznickiego obozu. W zdarzeniu muzealnym znajduje się przestrzeń na emocje, a eksponaty muzealne są źródłem poznania, które równocześnie informuje i angażuje. Odczytywanie treści wystawy można porównać do odczytywania ilustrowanej książki, gdzie w roli ilustracji występują eksponaty. Wystawę powinno się odczytywać następującymi po sobie rozdziałami, ponieważ mamy tu do czynienia z opowiadaniem pewnej historii, która ma swój początek i koniec.

– W przypadku tworzenia narracji wystawy o obozie dwóch totalitaryzmów zdecydowano się na połączenie dwóch perspektyw – mówi Adrian Rams, kurator wystawy – perspektywa ofiar obejmuje upamiętnienie i pielęgnowanie pamięci o ludziach uwięzionych i zamordowanych w jaworznickim obozie. Badanie i  prezentowanie biografii poszczególnych ofiar i  konkretnych grup narodowościowych stanowi próbę przywrócenia ofiarom tożsamości i godności, których próbowano je pozbawić. Jednakże wyciągnięcie właściwych wniosków jest niemożliwe bez przedstawienia czynników determinujących postawy sprawców. Wobec tego należy przedstawić okoliczności poprzedzające popełnienie zbrodni oraz ich motywy, co będzie działaniem profilaktycznym.

Autor scenariusza i kurator wystawy: Adrian Rams
Projekt aranżacji: Przemysław Dudzik, Marek Żak
Opracowanie graficzne: Sławomir Śląski
Animacje komputerowe: Adrian Kramarczyk, Jacek Szołtysek
Prezentacje multimedialne: Marcin Jania
Realizacja filmu: Wojciech Głąb, Krzysztof Stasiak, Dariusz Wiktorowicz
Makiety i rekonstrukcje: Paweł Ogarek, Stanisław Rams
Współpraca: prof. dr hab. Ryszard Kaczmarek, dr hab. Adam Dziurok, dr hab. Kazimierz Miroszewski, dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, dr Piotr Setkiewicz, Wincenty Bogusław Pyka, Jerzy Pruszyński, Szymon Kowalski
Koordynacja techniczna: Przemysław Dudzik, Zbigniew Ciepły

Źródło: Muzeum Miasta Jaworzna

Za: katowice.ipn.gov.pl