Rządziliśmy w imieniu większości cz. 3
data:27 marca 2014     Redaktor: AK

Założycielami znanego w całej Polsce uzdrowiska w Nałęczowie koło Puław na Lubelszczyźnie, gdzie na początku XIX w. odkryto lecznicze właściwości tutejszych wód, byli trzej lekarze polscy pochodzący z Kresów i wszyscy trzej Sybiracy: Fortunat Nowicki (1830 – 1888) urodzony we wsi Borowicze koło Łucka na Wołyniu (po 1945 r. Ukraina), Wacław Lasocki (1837 – 1923), który urodził się we wsi Bisówka koło Ostroga na Wołyniu (po 1945 r. Ukraina) i pochodzący z Wilna Konrad Chmielewski (1837 – 1899).

 
Kresowianie założycielami uzdrowiska w Nałęczowie
 
 
Dr Fortunat Nowicki podstawowe i średnie wykształcenie zdobył na Wołyniu: uczęszczał do szkoły parafialnej w Horochowie, potem do szkoły powiatowej w Łucku oraz gimnazjów w Żytomierzu i Równem, a studia medyczne ukończył na uniwersytecie w Kijowie. Za udział w Powstaniu Styczniowym 1863 został zesłany do Tambowa i Lipiecka, gdzie kierował zakładem leczniczym. Po uwolnieniu w 1877 roku osiadł w Warszawie. Dr Wacław Lasocki, który ukończył medycynę także na uniwersytecie w Kijowie, za udział w Powstaniu Styczniowym 1863 na Żytomierszczyźnie (część wschodnia Wołynia, która po 1920 r. znalazła się w granicach Związku Sowieckiego) został również zesłany na Sybir (Tobolsk, Irkuck, Usol), po zamianie kary śmierci na 10-letnie zesłanie – do ciężkich robót. Po odbyciu kary wrócił do Polski i osiadł w Warszawie, gdzie nawiązał przyjaźń z dawnym kolegą ze studiów uniwersyteckich dr Fortunatem Nowickim. Natomiast dr Konrad Chmielewski ukończył Instytut Szlachecki w Wilnie i studia medyczne w Moskwie, po czym praktykował jako lekarz w Kownie. Za udział w przygotowaniach do Powstania Styczniowego 1863 już w lutym tego roku został aresztowany i osadzony w twierdzy w Dyneburgu (obecnie Łotwa), a następnie skazany na osiedlenie w guberni tobolskiej na Syberii, a potem przebywał w Tomsku wraz z zesłanym tam ojcem. Po uwolnieniu w 1867 roku zamieszkał w Warszawie. W 1878 roku dr Fortunat Nowicki, dr Wacław Lasocki i dr Konrad Chmielewski założyli spółkę w celu stworzenia w Nałęczowie wielkiego kurortu na wzór niemiecki. Za pieniądze ówczesnego właściciela Nałęczowa – Michała Górskiego przystąpili do zorganizowania tam zakładu leczniczego z pijalnią wód żelazistych, kąpielami borowinowymi, hydroterapią, który zapoczątkował rozwój i sławę tego uzdrowiska. Cała ta czwórka stworzyła renomowane uzdrowisko w dzisiejszym kształcie miasto-ogród. Kuracjuszami byli tutaj m.in. Stefan Żeromski, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Zofia Nałkowska, Jan Parandowski, malarz Michał Andriolli. Dr Fortunat Nowicki był dyrektorem nałęczowskiego zakładu kąpielowego do 1882 roku. Nowicki ogłosił m.in. publikacje: Wołyń i jego mieszkańcy w r. 1863 (1870), O użyciu lekarskim wody żelazistej źródeł Nałęczowskich (1883) oraz O urządzeniu praktyki lekarskiej w Nałęczowie (1884). W Nałęczowie w zakładzie leczniczym został uczczony tablicą pamiątkową, jego imieniem nazwano źródło przy Starych Łazienkach oraz ulicę. Po dr Nowickim zakład prowadził przejściowo dr Wacław Lasocki, a od 1886 roku do śmierci w 1899 roku dr Konrad Chmielewski, któremu Nałęczów zawdzięczał wiele nowych urządzeń. Natomiast dr Lasocki przez wiele lat prowadził administrację zakładu leczniczego, doprowadzając go do rozkwitu, za co zyskał miano „wskrzesiciela Nałęczowa” (w połowie lat 80. zakładowi groziło bankructwo). Nikt nigdy tyle nie zasłużył się dla Nałęczowa co dr Lasocki. Założył tu muzeum etnograficzno-przyrodnicze (Muzeum Nałęczowskie, od 1919 oddział Muzeum Lubelskiego), szkołę rolniczą, szkołę koszykarską i zabawkarską, szkołę gospodyń wiejskich, Dom Ludowy i kasę pożyczkowo-oszczędnościową oraz opiekował się parkiem uzdrowiskowym. Jego pamiętniki pt. Wspomnienia z mojego życia ukazały się w latach 1933-34 (2 tomy).
 
 

Polacy na Kresach należeli do wszystkich grup społecznych
 
 

W 1939 roku na Kresach Wschodnich mieszkało ok. 5 miliona Polaków. Wielu Polaków mieszało tutaj niekiedy od 600 lat. Stąd ludzie ci uważali te tereny za swoją ojcowiznę - ziemię ojczystą, a ich przynależność do państwa polskiego za rzecz zupełnie naturalną. Po upadku carskiej Rosji w 1917 roku i cesarskiej Austrii w 1918 roku do kogoś te ziemie musiały należeć, a Polacy stanowili tu przewodnią pod każdym względem grupę ludności. Polacy na Kresach, wbrew głoszonej przez nacjonalistów ukraińskich, litewskich i białoruskich propagandzie, mówiącej, że Polacy byli tu kolonistami i krwiopijcami, grupą złożoną tylko z ziemian (szlachta, właściciele ziemscy), urzędników państwowych, policjantów i księży katolickich, ale ludnością wielowarstwową społecznie i o różnej kondycji społecznej. Chociaż, dla przykładu, na Wołyniu aż 77,3% folwarków i majątków ziemskich (25% ogółu gruntów ornych) należało do Polaków, to z drugiej strony na każde 1000 gospodarstw polskich było tu aż 84 gospodarstwa do 1 hektara ziemi, 130 od 1 do 2 ha, 121 od 2 do 3 ha, 216 od 3 do 5 ha i 144 od 5 do 7 ha. Przeciętny obszar gospodarstwa polskiego na Wołyniu wynosił zaledwie 6,9 ha (ukraińskiego 4,3 ha) (Stanisław Wroński „Wstęp” w: Henryk Cybulski Czerwone noce Warszawa 1974). Trudno tych małorolnych chłopów polskich nazywać klasą uprzywilejowaną, a tym bardziej krwiopijcami.
 
 

Dlaczego Lwów oddaliśmy wojskom sowieckim w 1939 roku?
 
 

Kazimierz Ryś w pracy „Obrona Lwowa w roku 1939” (Palestyna 1943) jako jeden z powodów dla których polskie dowództwo obrony Lwowa we wrześniu 1939 roku postanowiło oddać miasto wojskom sowieckim zamiast nacierającym na nie wojskom niemieckim była obawa, że Niemcy rzucą na Polaków Ukraińców, a przede wszystkim ukraińskie jednostki wojskowe w armii niemieckiej, które w tym celu specjalnie wyszkolili. Była to słuszna obawa, bowiem współpraca niemiecko-ukraińska w tępieniu ludności polskiej we Lwowie i w Małopolsce Wschodniej okazała się faktem, kiedy Niemcy po napadzie na Związek Sowiecki 22 czerwca 1941 roku zajęli Lwów 30 czerwca i okupowały go wraz z całą Małopolską Wschodnią do połowy 1944 roku.
 
 

Polskie czasopisma wydawane we Lwowie do 1939 roku o ogólnopolskim znaczeniu
 
 

Lwów od 1783 do 1945 roku był bodajże największym po Warszawie ośrodkiem wydawniczym prasy polskiej. Według uzyskanych przeze mnie niepełnych (ale prawie pełnych) danych Biblioteki Narodowej w Warszawie w okresie tym ukazywało się we Lwowie co najmniej i aż 2559 (!) czasopism polskich, w tym pierwsza polska gazeta codzienna – „Dziennik Patriotycznych Polityków” (1794-1798).
 
 

Wśród polskich czasopism wydawanych we Lwowie było wiele, które były czytane w całej Polsce, czyli ich znaczenie było ogólnopolskie. Dlatego szereg z tych czasopism było i jest nadal wydawanych w powojennej (bez Lwowa) Polsce.
 
 

Oto niektóre (według mojego wyboru, co do którego nie ma żadnej wątpliwości) czasopisma polskie wydawane we Lwowie, które miały ogólnopolskie znaczenie i okres ich wydawania:
 
 

„Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego Bernardyńskiego we Lwowie” 1868-1935, „Almanach Tatrzański” 1894-95, „Apostolstwo Chorych” 1930-39 (po wojnie wznowione w Katowicach) , „Archiwum Akt Dawnych Miasta Lwowa” 1933-36, „Archiwum Książąt Sanguszków w Sławucie” 1890, „Archiwum Naukowe. Dział 1. Historyczno-Filozoficzny” 1903-18, „Archiwum Naukowe. Dział 2. Matematyczno-Przyrodniczy” 1902-19, „Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Dział I Filozoficzny” 1921-39, „Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Dział II Historyczno-Filozoficzny” 1921-39, „Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Dział III Matematyczno-Przyrodniczy” 1921-39, „Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1925-39 (po wojnie wznowione w Poznaniu), „Bibliografia Historii Polskiej” 1926-34, „Bibliografia Historii Polskiej na rok...” 1904-12, „Bibliografia Literatury Polskiej” 1919-22, „Bibliografia Polska” 1850-54, „Bibliografia Historii Polskiej” 1926-44 (po wojnie wznowiona we Wrocławiu) , „Bibliografia Historyi Literatury i Krytyki Polskiej” Lwów-Poznań 1904-08, „Bibliografia Literacka Czasopism Polskich za rok...” 1875-1902, „Biblioteka Naukowego Zakładu im. Ossolińskich” 1842-48, „Bibljoteka Ossolińskich” 1862-69, „Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie” 1932-39, „Biblioteka Prawa Politycznego i Prawa Narodów” 1930-39, „Biblioteka Wschodnia” 1925-39 (po wojnie wznowiona w Krakowie), „Collectanea Theologica Cura Societatis Theologorum Polonorum” 1936-39, „Collectanea Theologica Societatis Theologorum Polonorum” 1934-35, „Collectanea Theologica. Przegląd Teologiczny” 1931-33, “Czasopism naukowy Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich” 1828-31, “Czasopismo Adwokatów Polskich” 1913-39, “Czasopismo Dentystyczne” 1931-39, „Czasopismo Lotnicze” 1933-34, „Czasopismo Naukowe od Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich Wydawane” 1831-42, „Dziennik... Zjazdu Higienistów Polskich we Lwowie” 1914, „Echo. Miesięcznik poświęcony kulturze muzycznej Lwowa” 1936-37, „Esperantysta Polski. Pola Esperantiso” Lwów-Kraków-Warszawa 1906-14, „Filomata” 1929-39 (po wojnie wznowiony w Krakowie), „Handel Wschodni” 1921, „Kosmos” Seria A 1927-39 (po wojnie wznowiona we Wrocławiu” , „Kosmos” Seria B (po wojnie wznowiona w Toruniu) , „Królowa Apostołów” 1908-39 (po wojnie wznowione w Ołtarzewie), „Krótkofalowiec Polski” 1929-39 (po wojnie wznowione w Warszawie) , „Kurier Filatelistyczny” 1924-28, „Kwartalnik Historyczny” 1887-1939 (po wojnie wznowiony w Krakowie), „Lud” 1895-1939 (po wojnie wznowione w Krakowie), „Łowiec” 1878-1939, „Lwowskie Czasopismo Lotnicze” 1933-39, „Lwowskie Rozprawy Muzykologiczne” 1938, „Matematyka i Szkoła” Lwów-Warszawa 1937-39, „Miesięcznik Artystyczny” Lwów-Kraków 1911-14, „Miesięcznik Fotograficzny” 1907-31, „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy” Lwów-Warszawa 1911-39, „Miesięcznik Statystyczny Polskiego Eksportu Naftowego” 1933-39, „Minerwa Polska. Miesięcznik poświęcony historii szkolnictwa i wychowaniu w Polsce” Lwów-Warszawa 1927-29, „Monumenta Polonia Typographica” 1922, „Monumenta Poloniae Historica” 1864-93, „Muzeum” 1895-1939, „Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie” 1880-1914, „Muzyka Kościelna” Lwów-Poznań 1881-1900, „Nasza Myśl Teologiczna” 1928-35, „Pamiętnik Zjazdu Polaków Górników i Hutników” 1906-10, „Pamiętnik... Zjazdu Historyków Polskich w...” 1890-39 (po wojnie wznowiony w Krakowie), „Pasiecznik Wzorowy. Polskie Towarzystwo Pszczelarskie” 1918-19, „Pochodnia. Tygodnik Oświatowo-Społeczny. Pierwsze w Polsce czasopismo pisane systemem Braille’a dla niewidomych” Lwów-Warszawa 1927-28, „Pola Esperantiso. Towarzystwo Esperantystów Polskich” Lwów-Kraków-Warszawa 1906-07, „Polska Dentystyka” 1923-27, „Polska Izba Lekarska” 1922-39 (pismo wszystkich Izb Lekarskich w Polsce), „Polska Stomatologia” Lwów-Poznań 1936-39, „Polska. Obrazy i Opisy” 1904-08, „Polski Przegląd Kartograficzny” Lwów-Warszawa 1923-34, „Polski Przegląd Tomistyczny” 1939, „Polski Przemysł Drzewny” 1929-31, „Polskie Archiwum Nauk Biologicznych i Lekarskich” 1901-07, „Polskie Czasopismo Lekarskie” Lwów-Kraków-Łódź 1921, „Polskie Pismo Entomologiczne” 1922-39 (po wojnie wznowione we Wrocławiu), „Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich” 1908-23, „Posłaniec św. Antoniego z Pawdy” Lwów-Kraków 1912-39, „Pośrednik Krakowski i Lwowski” Lwów-Kraków 1907, „Powszechny Zjazd Historyków Polskich w...” 1930-36, „Prace Bibliograficzne” Związku Bibliotekarzy Polskich 1935, „Prace Etnograficzne” 1934-39, „Prace Geograficzne Wydawane przez Eugeniusza Romera” Lwów-Warszawa 1918-38, „Prace Instytutu Astronomii UJK we Lwowie” 1933-39, „Prace Instytutu Języka Polskiego UJK” 1933, „Prace Instytutu Psychologicznego UJK” 1935, „Prace Lwowskiego Towarzystwa Prehistorycznego” 1934, „Prace Monograficzne z Dziejów Wychowania i Szkolnictwa” 1924-30, „Prace Naukowe Wydawnictwa Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej” 1918-19, „Prace Obserwatorium Astronomicznego UJK we Lwowie” 1937-38, „Prace Psychologiczne” 1921-24, „Prace Sekcji Historii Sztuki i Kultury” 1924-35 i 1939, „Prace Towarzystwa Filologów Nowożytnych” 1919, „Prace z Historii Nowożytnej” 1927, „Prace Zakładu Fizjologii Instytutu im. Nenckiego” Lwów-Warszawa 1921-39, „Prace Zakładu Nauk Pomocniczych Historii UJK” 1938, „Prawnik. Organ Polskich Towarzystw Prawniczych” 1870-1901, „Przegląd Antykwarski” 1932-39, „Przegląd Archeologiczny” 1876-90, „Przegląd Chemiczny” 1937-39 (po wojnie wznowiony w Gliwicach), „Przegląd Ekonomiczny” 1932-39, „Przegląd Emigracyjny” 1892-95, „Przegląd Fotograficzny” Lwów-Wilno-Warszawa 1935-39, „Przegląd Gazowniczy i Wodociągowy” Lwów-Kraków 1922-26, „Przegląd Klasyczny” 1935-39, „Przegląd Krajoznawczy” 1937-38, „Przegląd Ogrodniczy” 1922-23 i 1925-39 (po wojnie wznowiony w Warszawie) , „Przegląd Prawa i Administracji” 1892-1939, „Przegląd Sądowy i Administracyjny” 1901-12, „Przegląd Stenograficzny” 1911-12, „Przegląd Teologiczny” Lwów-Warszawa 1920-30, „Przegląd Weterynaryjny” 1886-1939, „Przegląd Wszechpolski” 1895-1905, „Przemysł Chemiczny” Lwów-Warszawa 1917-39, „Przemysł Naftowy” 1926-39, „Przewodnik Bibliograficzny” 1920-28, „Przewodnik Gimnastyczny Sokół” Lwów-Warszawa 1887-1939, „Przewodnik Kółek Rolniczych” Lwów-Kraków 1889-1928, „Przewodnik Pożarniczy” 1887-1934, „Przyjaciel Ludu” 1889-1939 (po wojnie wznowiony w Krakowie), „Przyroda i Technika” Lwów-Warszawa 1922-39, „Publikacje Mechanicznej Stacji Doświadczalnej Politechniki Lwowskiej” 1936, „RATOPAX” Lwów-Tarnów 1935-36, „Rewja” Lwów-Warszawa 1919-20, „Rocznik Akademii Rolniczej w Dublanach” 1903-17, „Rocznik Architektoniczny” 1912-14, „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1931-39 (po wojnie wznowiony w Poznaniu), „Rocznik Instytutu Kartograficznego imienia Eugeniusza Romera” 1929-38, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego” Lwów-Warszawa 1926-35, „Rocznik Towarzystwa Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920” 1936-37, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie” Lwów-Kraków 1908-32, „Rocznik Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich” 1928-39 (po wojnie wznowiony we Wrocławiu) , „Róża. Czasopismo Różańcowe” 1902-29, „Rozprawy i Sprawozdania Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie” 1929-32, „Rozprawy i Wiadomości z Muzeum im. Dzieduszyckich” 1914-23, „Rozprawy z Onomastyki Słowiańskiej” 1939, „Ruch Filozoficzny” 1911-39 (po wojnie wznowiony w Toruniu), „Ruch Słowiański” 1928-33 i 1936-39, „Schematismus Ordinis Fratrum Minorum Provinciae Immaculatae Conceptionis BMV in Polonia” 1896-1939 (po wojnie wznowiony w Krakowie), „Skaut. Pismo Młodzieży Polskiej” 1911-39, „Sprawozdanie. Akademia Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie” 1930-38, „Sprawozdanie. Akademia Rolnicza w Dublanach” 1904-15, „Sprawozdanie. Instytut Przemysłowy dla Małopolski Wschodniej we Lwowie” 1926-30, „Sprawozdanie. Międzynarodowe Targi Wschodnie we Lwowie” 1921-38, „Sprawozdanie. Towarzystwo Przyjaciół Huculszczyzny” 1934, „Ster. Organ Równouprawnienia Kobiet Polskich” 1895-1914, „Studia Mathematica” 1929-39 (po wojnie wznowione w Łodzi), „Studia nad XIV wiekiem” 1889-1901, „Studia Philosophica” 1935-39 (po wojnie wznowione w Krakowie), „Studia nad Historią Kultury w Polsce” 1925, „Studia nad Historią Prawa Polskiego im. Oswalda Balzera” 1934-38, „Studia Ikonograficzne do Dziejów Polskich” 1917, „Studya nad Historią Prawa Polskiego” 1899-1932, „Stulecie Gazety Lwowskiej” 1911, „Styl Zakopiański” 1904-11, „Sylwan” 1883-1939 (po wojnie wznowiony w w Warszawie), „Szachista” 1933-39, „Szkoła Chrystusowa” Lwów-Warszawa 1930-39, „Szopen. Popularny miesięcznik muzyczny” 1932, „Taternik” Polskie Towarzystwo Tatrzańskie 1907-39 (po wojnie wznowione w Krakowie), „Teka Konserwatorska” 1892-1912, „Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie” 1908-13, „Turysta Polski” 1931, „W Obronie Zwierząt” 1935-39, „Wędrowiec” Lwów-Kraków-Warszawa-Poznań 1911-12, „Wiadomości Gospodarcze Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie” 1929-39, „Wiadomości Historyczne” 1929-33, „Wiadomości Historyczno-Dydaktyczne” 1933-39, „Wiadomości Kongresowe... Polskiego Kongresu Inżynierów we Lwowie” 1937, „Wiadomości Konserwatorskie” 1924-25, „Wiadomości Lekarskie” Lwów-Warszawa 1928-39, „Wiadomości Towaroznawcze” 1937-39 (po wojnie wznowione w Krakowie) , „Wiadomości z Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce” 1921-22, „Wiadomości z Prowincji OO. Franciszkanów w Polsce” 1931-39 (po wojnie wznowione w Krakowie) , „Wiedza o Teatrze” Związek Artystów Scen Polskich 1935-37, „Wieniec Polski” Lwów-Cieszyn 1891-94, „Wierchy. Rocznik Poświęcony Górom i Góralszczyźnie” 1923-39 (po wojnie wznowione w Krakowie), „Wieś i Państwo” 1938-39 (po wojnie wznowione w Krakowie), „Wschód. Życie miast i wsi województw południowych i wschodnich” Lwów-Stanisławów-Tarnopol 1936-39, „Wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie” 1930-36, „Wydawnictwa Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 1897-1901, „Wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie” 1906-30, „Wydawnictwo Rozpraw Biologicznych”, „Wydawnictwo Towarzystwa Kółek Rolniczych” 1899-1931, „Zabytki Dziejowe” 1923-39, „Zapiski Numizmatyczne” 1925-28, „Zarys Polskiej Bibliografii” 1935, „Zarzewie. Czasopismo Młodzieży Polskiej” 1909-15, „Zeszyt Architektoniczny” 1923-24, „Zjazd Bibliotekarzy Polskich w...” 1928-36, „Zjazd Lekarzy i Przyrodników Polskich” 1866-1939, „Zjazd Miast Województw Wschodnich” 1930-37, „Zjazd Prawników i Ekonomistów Polskich” 1887-1912, „Zjazd... Techników Polskich w... ” Lwów-Kraków 1886-99, „Zjednoczenie” Lwów-Kijów 1915-17, „Zjednoczenie. Pisomo poświęcone szerzeniu myśli polskiej wśród młodzieży żydowskiej” Lwów-Kraków 1912-26, „Znak” Związek Oficerów Rezerwy R.P. 1927-39, „Zoologia Poloniae” 1935-39 (po wojnie wznowione we Wrocławiu) „Źródła do Dziejów Walk o Lwów i Województwa Południowowschodnie. 1918-1920” 1936-37, „Życie Polski Gospodarczej” 1932-37, „Życie Polskie” Lwów-Kraków-Warszawa 1914-17, „Życie Szkolne (Warszawska Szkoła Niedzielno-Handlowa)” 1906, „Życie Techniczne” 1933-39.
 
 

Sejmiki generalne województwa ruskiego/lwowskiego w Sądowej Wiszni
 
 

Sejmikami generalnymi nazywano w Polsce przedrozbiorowej zjazdy posłów wybranych na sejmikach ziemskich i senatorów danej ziemi. Uzgadniano na nich wspólne stanowisko na sejm walny Korony (Polski). Dla ziem województwa ruskiego/lwowskiego sejmik generalny odbywał się w miasteczku Sądowa Wisznia koło Mościsk (przed wojną woj. lwowskie, po 1945 r. Ukraina).
 
 

Sądowa Wisznia otrzymała prawa miejskie w 1368 roku od króla Kazimierza Wielkiego. Później miasto otrzymywało od królów polskich różne dodatkowe przywileje. Właścicielami jej byli Kmitowie, potem Komorowscy, Bąkowscy i ostatni Marsowie. Król Kazimierz Wielki ufundował tu kościół katolicki, gdyż w Sądowej Wiszni i w okolicznych wioskach osiedliło się dużo Polaków; parafia od 1393 roku. W 1937 roku parafia wisznieńska w dekanacie wiesznieńskim w diecezji przemyskiej miała 4024 parafian, z czego 1500 w Sądowej Wiszni, a reszta w pobliskich wsiach bardzo polskich, m.in. 670 parafian w Wołostkowie, 480 w Ożomli Małej i 455 w Dołghomościskach. W 1730 roku kasztelan lwowski Jan Siemieński ufundował tu klasztor polskim reformatom, który, tak jak i parafia katolicka, przetrwał do 1945 roku, tj. do czasu wypędzenia tutejszych Polaków (i z całych Kresów) przez okupanta sowieckiego do jałtańskiej Polski. W okresie międzywojennym była tu znana państwowa stadnina ogierów. Tutaj Michał Hollaender zainicjował w Polsce rejestrację klaczy rodnych oraz powstanie Związku Hodowców Koni Rasy Huculskiej. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku w nocy z 15 na 16 września pod Sądową Wisznią stoczono bitwę, w której jednostki Frontu Południowego, dowodzone przez generała Kazimierza Sosnkowskiego rozbiły niemiecki elitarny pułk zmotoryzowany SS-Standarte Germania. W miasteczku urodził polski duchowny i teolog katolicki Stanisław Byliński (zm. 1536) i Kazimierz Ryziński (1888 – 1970 USA), jeden z pionierów harcerstwa polskiego, pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, wykładowca w Wyższej Szkole Wojskowej w Warszawie i szef wydziału w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a II wojnie światowej działacz polski niepodległościowy w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
 
 
 
Marian Kałuski
 
Źródło: kworum.com.pl
Zobacz równiez:





Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.