Departament IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych był jednostką Służby Bezpieczeństwa wyspecjalizowaną w zwalczaniu Kościoła. Zajmował się nie tylko inwigilacją duchowieństwa i wiernych. Do zadań esbeków z pionu IV należały także porwania, pobicia i mordy na kapłanach uznanych za szczególnie niebezpiecznych.

 

 

 

W czasie istotnych wydarzeń politycznych, aż do końca "ludowej" Polski, odnotowywano każde kazanie i każdą publiczną wypowiedź przedstawicieli Kościoła. Sporządzano statystyczne wykazy liczby kazań "zaangażowanych politycznie" i tych, które uznawano za "czysto religijne". Duchownych, których określono jako niebezpiecznych, starano się osłabiać, a uznanym za "pozytywnych" bezpieka pomagała w karierze - także poprzez wsparcie udzielane przez konfidentów. (...)

 

Represje osiągnęły apogeum w 1953 roku. Komuniści przeprowadzili wówczas tzw. proces kurii krakowskiej, wprowadzili dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych, skazali w pokazowym procesie ks. bp. Czesława Kaczmarka, a we wrześniu internowali Prymasa Polski ks. kard. Stefana Wyszyńskiego.

 

 

Częściowa odmiana losu Kościoła przyszła wraz z "odwilżą". W październiku 1956 r. do Warszawy powrócił Prymas Tysiąclecia. Komuniści zmienili też swoją taktykę - zdali sobie bowiem sprawę, że Kościoła nie da się zniszczyć. Rozpoczęli więc na szerszą skalę jego inwigilację, która miała pomagać w paraliżowaniu części działalności.(...) W 1962 r. powołano cieszący się złą sławą Departament IV - wyspecjalizowaną strukturę zajmującą się zwalczaniem Kościoła. Rok później esbekom nakazano prowadzenie na każdą osobę duchowną (nie tylko księży diecezjalnych, zakonników i zakonnice, ale także alumnów seminariów duchownych) tzw. Teczek Ewidencji Operacyjnej na Księdza (TEOK), podobnie dokumentowano wydarzenia w każdej parafii w ramach tzw. TEOP, czyli Teczek Ewidencji Operacyjnej na Parafię.(...) Przeciw duchownym używano całego esbeckiego arsenału: agentury, podsłuchów pokojowych i telefonicznych, podglądów, dokumentacji fotograficznej, tajnych przeszukań, kontroli korespondencji, obserwacji zewnętrznej (...)

 

 

(...)W tzw "Raporcie Rokity" czytamy m.in.: "Wśród ustalonych metod działań dezintegracyjnych stosowano: anonimy szkalujące osoby ze środowiska kościelnego; podsycanie antagonizmów za pośrednictwem tajnych współpracowników; publikacje specjalnych pism kontrolowanych przez MSW ('Ancora'); kolportaż ulotek, plakatów itp.; fałszowanie materiałów pamiętnikarskich celem szkalowania osób w nich występujących. Natomiast metody działań specjalnych to: pobicia, uszkodzenia mienia, uprowadzenia, groźby bezprawne, odurzenia, napady na mieszkania, podpalenia. Nie można wykluczyć, że w trakcie działań specjalnych miały miejsce przypadki zabójstw".

 

 

(...) W 1982 r. w ramach ogólnopolskiej akcji "Kruk" Służba Bezpieczeństwa stworzyła, a później aktualizowała, listę około stu duchownych, których uznano za najbardziej kłopotliwych dla władz reżimu. Wkrótce niektórzy z nich zaczęli ginąć. W 1983 r. śmierć poniósł dominikanin o. Honoriusz Kowalczyk. 30 października 1984 r. z Wisły wyłowiono zmasakrowane, noszące ślady tortur zwłoki ks. Jerzego Popiełuszki. Zginąć mieli także m.in. księża Adolf Chojnacki i Henryk Jankowski - ślady przygotowań do zabójstw zachowały się w aktach SB. "Nieznani sprawcy" pobili księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego i podpalili samochód metropolity wrocławskiego ks. kard. Henryka Gulbinowicza...

 

W kolejnych latach ginęli następni kapelani "Solidarności" i duchowni uznani za "wrogów systemu" - w lutym 1985 r. ks. Stanisław Palimąka, w styczniu 1989 r., tuż przed rozpoczęciem obrad Okrągłego Stołu, ks. Stefan Niedzielak, kilkanaście dni później ks. Stanisław Suchowolec, a już po kontraktowych wyborach, w lipcu 1989 r., ks. Sylwester Zych.

 

Dzisiaj niektórzy namawiają nas, byśmy nie potępiali PRL-u w czambuł. Byśmy dopatrywali się pozytywnych stron reżimu, a niektórych z jego włodarzy traktowali z szacunkiem i nazywali "ludźmi honoru". Osobliwa to optyka, która nakazuje za normalne uważać państwo, w którym za religijną i patriotyczną działalność śmierć poniosło kilkudziesięciu duchownych, a tysiące było więzionych, represjonowanych administracyjnie lub nękanych przez "nieznanych sprawców".

 

 

 

 

Materiał filmowy Nr 1

 

 

Polska Rzeczpospolita Ludowa realizowała wzór totalitarnego, opartego na agresywnej ideologii ateistycznej, komunistycznego ustroju sowieckiego. Kościół katolicki jako niezależna struktura społeczna, o własnym, opartym na religii chrześcijańskiej programie nauczania i wychowania, stanowił zasadniczą przeszkodę w dążeniu do tego celu. Toteż walka z nim w PRL była jednym z najważniejszych zadań, jakie państwo to sobie stawiało.

 

 

 

Należy przypomnieć zasadnicze przyczyny walki z Kościołem w ustroju komunistycznym. Komunizm był w swojej istocie pseudoreligią, która nie tolerowała żadnej innej religii, w tym szczególnie katolicyzmu. Nauczanie Kościoła o niepodważalnych zasadach moralnych i takich samych kryteriach dobra i zła umacniało bowiem niezależność myślenia, utrudniało zapanowanie nad społeczeństwem i podporządkowanie go sobie(...)

 

 

Bezpośrednio po wojnie władze zastosowały taktykę maskowania swoich zamiarów. Miało to na celu osłabienie psychologicznego i społecznego oporu wobec narzuconej terrorem władzy komunistów. Na przykład w uroczystość 3 Maja 1945 r. rząd w całości, na czele z "bezpartyjnym" prezydentem Bierutem, uczestniczył w uroczystym nabożeństwie w kościele Karmelitów w Warszawie. Kilka tygodni później sam zwierzchnik państwa pojawił się na w uroczystości poświęcenia odrestaurowanego posągu Chrystusa przed kościołem Świętego Krzyża w Warszawie. Składając przysięgę na Konstytucję, Bierut jako ateista, kończył ją słowami "Tak mi dopomóż Bóg". Za jego przykładem funkcjonariusze partyjni i państwowi brali udział w nabożeństwach i procesjach Bożego Ciała, prowadząc celebransów do ołtarzy. Programy Polskiego Radia rozpoczynały się pieśnią "Kiedy ranne wstają zorze", a wojsko śpiewało ją na porannej zbiórce. Ukazywały się dawne i nowe pisma katolickie, w niedzielę rano młodzież gimnazjalna pod opieką nauczycieli szła parami do kościoła. Istniały katolickie stowarzyszenia młodzieżowe (Sodalicja Mariańska) i niezależne harcerstwo(...) W tym samym czasie trwały represje w postaci mordów dokonywanych przez bojówki komunistyczne na księżach mających kontakt z antykomunistycznym podziemiem lub legalnymi wówczas opozycyjnymi stronnictwami politycznymi. Do 1948 r. kilkuset księży zostało aresztowanych i skazanych na podstawie oskarżeń o "uprawianie polityki", "próbę obalenia ustroju" i tym podobnych zarzutów.

 

 

Metody walki z Kościołem katolickim w Polsce Ludowej opierały się na wypróbowanych wzorach sowieckich z okresu międzywojennego.(...) W okresie międzywojennym w walce z Kościołem katolickim władze Rosji sowieckiej stosowały wobec duchowieństwa różne formy represji: sfingowane oskarżenia o charakterze politycznym, procesy pokazowe, wydawanie surowych wyroków skazujących i mobilizowanie przeciwko niemu opinii publicznej. Cerkiew prawosławna została rozbita od wewnątrz przez tzw. Żywą Cerkiew. (...)

 

 

 

Przyznanie się ks. bp. Kaczmarka do stawianych mu absurdalnych zarzutów zdumiało ludzi w Polsce. Opinia publiczna nie znała jeszcze metod, jakie w śledztwie zastosował UB, a które doprowadziły do załamania się więźnia.(...) podjęta przez ks. bp. Kaczmarka na początku procesu próba zmiany treści tych "zeznań" skończyła się jej natychmiastowym przerwaniem i brutalnymi pogróżkami dyrektora departamentu śledczego MBP, pułkownika Józefa Różańskiego (Goldberga), który mu powiedział: "Ja już skułem mordy obrońcom i przestrzegam księdza biskupa, aby nie poważył się więcej na podobne postępowanie".

 

Wielu ludzi w Polsce dało się zwieść propagandzie przedstawiającej księdza biskupa jako hitlerowskiego kolaboranta i zdrajcę. Jakakolwiek odpowiedź na nią była niemożliwa. Ksiądz biskup Kaczmarek został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 12 lat więzienia. Do ataków na niego dołączali się "postępowi katolicy" z ówczesnego PAX. Zohydzająca go propaganda miała szeroki zasięg. W Polskiej Kronice Filmowej pokazywano ordynariusza kieleckiego w biskupim stroju i z napisem: "na usługach wroga". W zakładach pracy organizowane były wiece potępiające jego "faszystowsko-szpiegowską działalność". Było to oparte na przedwojennych wzorach sowieckich.(...)

 

Procesom towarzyszyła nieustanna, zniesławiająca i oszczercza propaganda w prasie i w radiu. W kampanii przeciwko sądzonym w Krakowie biskupom i księżom wzięła udział duża grupa pisarzy. Gdy w lutym 1953 r. skazani księża oczekiwali na wykonanie wyroku śmierci, krakowski oddział Związku Literatów Polskich ogłosił 8 lutego rezolucję, podpisaną przez znanych pisarzy, popierającą wydane wyroki. Był to akt szczególnie odrażający.

 

Surowo karane było złamanie zakazu odczytania komunikatu potępionego przez władze biskupa. Gdy ks. Aleksander Woźny z Krakowa, wbrew powiadomieniu go, że za odczytanie z ambony komunikatu na temat rozwiązania przez państwo Caritas czekają go dwa lata pozbawienia wolności, uczynił to, dostał rok więzienia. W 1953 r. został aresztowany i na trzy lata internowany Prymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński.

 

Tak zwana odwilż październikowa w 1956 r. zmieniła pewne formy represji. (...) Służba Bezpieczeństwa niezmiennie stosowała cały szereg działań represyjnych: nękanie poprzez inwigilację, zastraszanie, pogróżki telefoniczne, szantaż, napady, pobicia przez "nieznanych sprawców" niekiedy ze śmiertelnym skutkiem (ks. Roman Kotlarz z Radomia), wywoływanie wypadków samochodowych księży z tragicznym skutkiem (o. Honoriusz Kowalczyk OP), oszczerstwa w prasie, odmowy zgody na sprawowanie funkcji duszpasterskich i inne.(...)

 

Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. i delegalizacji "Solidarności" SB zastosowała ponownie powojenne formy represji w postaci skrytobójczego mordowania jej działaczy, w tym księży, których działalność miała szerszy zasięg społeczny. Dokumentacja na ten temat zawiera listę ponad 100 przypadków śmierci w niewyjaśnionych okolicznościach różnych osób, które zostały zamordowane przez "nieznanych sprawców", to znaczy Służbę Bezpieczeństwa PRL. Należało do nich także kilku księży. (...)

 

 

Represje wobec duchowieństwa katolickiego w latach 1945-1989 objęły biskupów, księży diecezjalnych i zakonnych. Do 1953 r. dziewięciu biskupów zostało usuniętych ze swoich stolic i wygnanych, niektórzy z nich byli, jak wspomniano, sądzeni i skazano ich na podstawie sfingowanych zarzutów.

 

Według kryteriów przyjętych przez ks. prof. Jerzego Myszora, w okresie 1944-1989 represjom poddanych zostało 982 duchownych. Prowadzone dochodzenia na razie udowodniły, że z grupy tej zamordowano 48 kapłanów i 25 sióstr zakonnych. W niewyjaśnionych okolicznościach zginęło 10 księży, a 52 deportowano w głąb Związku Sowieckiego. Karę od 10 lat więzienia do dożywocia odbywało 67, zaś karę od 6 miesięcy więzienia do 10 lat - 259 duchownych. Nie wiadomo dokładnie, ilu z nich zmarło w więzieniach(...)

 

Władze PRL zrobiły wszystko, by ukryć zasięg zbrodniczej działalności aparatu represji.(...) Już po przyjętym początkowo z nadzieją przełomie politycznym w 1989 r. podjęte śledztwa były utrudniane, blokowane i umarzane, a dokumentacja ginęła. Sprawcy zbrodni pozostają niewykryci i bezkarni. Panowanie nad najważniejszymi mediami pozwoliło formacjom postkomunistycznym na powrót do władzy. W tej sytuacji pamięć o represjach się zaciera.

 

Z działaniami represyjnymi władz PRL ściśle łączy się upokarzający dla Kościoła problem księży zwerbowanych do tajnej współpracy z UB, a później z SB (...) Według historyków, grupa duchownych, która współpracowała z organami represji PRL, wynosiła od 10 do 15 procent. Należy jednak pamiętać, że przez 45 lat duchowieństwo Kościoła katolickiego było w PRL najbardziej prześladowaną grupą. Z racji samego swego istnienia zaliczone było do wrogów ludu. Jednak 90 proc. z nich oparło się naciskom i groźbom. Niektórzy kapłani za obronę prawdy i pomoc prześladowanym oddali życie.(...). Od 1939 do 1989 r. Kościół w Polsce był Kościołem męczenników. Ich symbolem jest Czcigodny Sługa Boży ks. Jerzy Popiełuszko.

 

 

 

 

 

Kiszczak przerywa wywiad

 

Materiał filmowy Nr 2

 

 

Na deser cytat z Michalkiewicza: