Prezentowana wystawa jest podróżą po Rzeczypospolitej, której już nie ma. Zniknęła bezpowrotnie, nie w wyniku normalnego rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych procesów społecznych, ale na skutek kataklizmu, jaki stał się jej udziałem po 1939 r. To podróż po sferze duchowej "okaleczonego narodu" ? strat spowodowanych okrucieństwem wojny w skali dotychczas nieznanej, demoralizacji i zdziczenia wojną. To dojmujące doświadczenie niesprawiedliwości po II wojnie światowej, deprecjacji wartości, wielu pojęć stanowiących o jakości moralnej życia publicznego i społecznego. To podróż po nowym kanonie tradycji i kultury, negującym ? oczywisty do niedawna ? dorobek pokoleń. To świat obco brzmiących znaczeń, "wielu prawd", na nowo pisanej historii. To także odkrywanie świadectw prawdziwych ? pozwalających zachować nadzieję na zwyczajną uczciwość, szacunek, tolerancję, humanizm.
(...)
To podróż po świecie ziemiańskich dworów z ich kulturotwórczą tradycją (... ) podróż w głąb nas samych. /www.ipn.gov.pl/