W upalny wtorek 6 sierpnia 2013 roku w pruszkowskim Muzeum Dulag 121 miała miejsce doniosła ceremonia. Tego dnia została uroczyście otwarta i poświęcona tablica pamiątkowa ku chwale mieszkańców miasta Pruszkowa i okolicznych miejscowości: Milanówka, Komorowa, Tworek, Pęcic, Duchnic i Domaniewa, którzy z narażeniem życia ofiarnie nieśli pomoc więzionym w niemieckim obozie przejściowym warszawiakom, wypędzonym przez Niemców i Ukraińców z ogarniętej powstańczymi walkami stolicy.
Okrucieństwem wyróżniali się właśnie ci drudzy, jak możemy przekonać się o tym, czytając relacje naocznych świadków rzezi ludności cywilnej Ochoty, Woli a później również Starówki i Śródmieścia. Przeładowanymi do granic możliwości elektrycznymi pociągami WKD i linii skierniewickiej przywożono mieszkańców Warszawy wprost do pruszkowskich Warsztatów Kolejowych, na terenie których hitlerowcy zorganizowali Durchgagslager 121. Śmiertelność wśród więźniów była olbrzymia, zarówno w czasie transportu, jak i pobytu w obozie. Przecież wypędzano ich z wagonów prosto do olbrzymich kolejowych hal techniczno-postojowych, które nie były wyposażone w jakiekolwiek urządzenia sanitarne, kuchnie, zaplecze medyczne. A własnego dobytku więźniowie przeważnie nie mieli – nie mogli więc choćby napić się cudem zdobytej z jedynej zakładowej pompy wody, o jakimkolwiek posiłku mogli tylko pomarzyć. Wtedy pruszkowianie i okoliczni mieszkańcy ruszyli im na pomoc.
Czy ktoś może sobie wyobrazić 20-tysięczne wówczas miasto niosące pomoc 650 tysiącom wypędzonych? A przecież i w Pruszkowie była wojna, głód, zniszczone zakłady przemysłowe, zryte pociskami pola. Na szczęście spryt, inteligencja, lecz przede wszystkim odwaga i gorące serca mieszkańców dzisiejszego powiatu pruszkowskiego, pozwoliły uratować niejedno życie. I za to właśnie dziś Im dziękowaliśmy.
Oprócz tablicy otwarta została również makieta Durchangslagru 121, pięknie wykonana w skali 1:120 przez Pana Wojciecha Zasadniego, oraz bardzo ciekawa plenerowa wystawa „Nazajutrz – losy Warszawiaków po Postaniu”. Uroczystość uświetnili włodarze Miasta Pruszkowa w osobie Panów Wiceprezydentów Andrzeja Kurzeli i Andrzeja Królikowskiego. Powiat Pruszkowski reprezentowała Pani Starosta Ewa Smolińska, zaś Muzeum - Pani Dyrektor Małgorzata Bojanowska. Nie zabrakło zaproszonych gości w osobach księdza proboszcza parafii na Żbikowie (który pięknie przemawiał i całą inwestycję poświęcił), Kombatantów, harcerzy Hufca Pruszkowskiego i Pocztów Sztandarowych młodzieży z okolicznych szkół. Na specjalne podziękowanie zasługuje też (a może przede wszystkim) właściciel terenu dzisiejszego Millenium Logistic Park, Pan Michael Szapiro, który nieodpłatnie przekazał działkę pod budowę Muzeum Dulag 121 i czynnie wspiera każdą inicjatywę sprzyjająca tak pięknej, miejskiej i powiatowej inwestycji.
Piotr Mahrburg
