W dniu 7 lutego 1831 roku w toku trwającej wojny polsko-rosyjskiej Sejm Królestwa Polskiego ? najwyższe przedstawicielstwo narodu podejmuje znamienną uchwałę, której skutki trwają po dziś dzień.

Uchwalono wtedy:

"Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu wniosków komisji sejmowych i zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki pod którą winni się łączyć wszyscy Polacy, postanowiły i stanowią :

Artykuł 1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i W.X.Litewskiego to jest kolor biały z czerwonym.

Artykuł 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Woysko Polskie te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były"

Jest to pierwszy akt normujący kwestię polskich barw narodowych.

Uchwała ustanawiała barwy biało-czerwone w pełnym rozumieniu polskiego obyczaju i tradycji, była zgodna z prawidłami heraldyki. Barwy Orła piastowskiego i Litewskiej Pogoni oraz wspólny dla obu herbów kolor tarczy herbowej stały się formalnie polskimi barwami narodowymi. Ponieważ barwa godła ?biel jest ważniejsza niż czerwony kolor tła, kolor biały jest na górze flagi.

Kokardy biało-czerwone przyjęły się powszechnie wśród wojska i ludności cywilnej już w pierwszej połowie lutego 1831 roku. Najwcześniej wprowadzono je w wojsku. Noszono tu na kapeluszach i czapkach bądź dawne kokardy białe z domalowanym krążkiem /tzw. "sercem"/ czerwonym w środku, bądź nowe dwukolorowe: oficerowie jedwabne, żołnierze z płótna usztywnionego lub blachy, czasem marszczone do środka. Niektóre kokardy miały na czerwonym "sercu" wizerunek orła.

Dawną kokardę białą, kojarzącą się z białą chorągwią poddania odrzucono powszechnie i już nigdy nie podniesiono jej do rangi narodowego symbolu.

Podobnie stało się z trójkolorową kokardą lansowaną przez Lelewela i Towarzystwo Patriotyczne, która bardziej symbolizowała europejską rewolucję niż walkę narodu polskiego z zaborcami.

Odtąd barwy biało-czerwone pojawiły się na chorągwiach, na różnych oznakach, nawet na szczegółach ubioru. Na obchodzie rocznicy nocy listopadowej, 29 marca 1831 r." szczególnie piękny był widok dam, które w znacznej liczbie zebrane, po większej części w kapeluszach tak zwanych sejmowych to jest: w kolorach białego i czerwonego, tworzyły wielkie koło naprzeciw krzesła przewodniczącego uroczystości"

Do papierów Rządu Narodowego i innych władz centralnych powstania wprowadzono nawet nici biało-czerwone do pieczęci i sznurowania akt.

Upadek powstania listopadowego spowodował masową emigrację jego uczestników. Po drodze i u celu podróży witano entuzjastycznie Polaków widząc w nich bojowników wolności. Miasta przez, które przeciągali ozdabiano chorągwiami polskimi z Orłem i Pogonią i w barwach narodowych.

Popularność Polaków i sprawy polskiej w Europie, manifestacje i obchody z użyciem polskich symboli narodowych budziły wściekłość Petersburga, gdy Aleksander Walewski, późniejszy minister Napoleona III wystąpił w styczniu 1832 roku przed Ludwikiem Filipem, królem Francuzów, w mundurze polskim z biało-czerwoną kokardą spowodowało to interwencję dyplomatyczną ambasadora rosyjskiego w Paryżu.

W tym czasie nie jeden raz barwy biało-czerwone wyrażały poparcie Polaków dla sprawy postępu i solidarności z europejskim ruchem wolnościowym, Podczas manifestacji liberałów niemieckich na rzecz zjednoczenia Niemiec w maju 1832 r. na wieży zamku w Kästenburgu koło Hambachu w Palatynacie Nadrenii powiewały biało-czerwone chorągwie polskie obok niemieckich czarno-czerwono-żółtych.

W okresie Wiosny Ludów w 1848 roku polskie znaki narodowe pojawiły się zawsze tam, gdzie walczono o wolność, o prawa dla ludu. W Wiedniu widziano na barykadach Polaków z biało-czerwonymi kokardami na czapkach. W Berlinie utworzono oddział straży obywatelskiej pod nazwą Legion Akademików Polskich, który wystąpił z kokardą w barwach narodowych.

Pod biało-czerwonymi chorągwiami triumfalnie wieziono przez Berlin uwolnionych z więzienia Polaków-więźniów politycznych. Te barwy towarzyszyły Polakom walczącym o wolność węgierskich braci. Legion Polski dowodzony przez Józefa Wysockiego otrzymał sztandar w barwach narodowych ufundowany przez ludność Budy.

Pod najrozmaitszymi postaciami polskie znaki narodowe-godła, chorągwie, sztandary, kokardy-używane były swobodnie wśród wychodźstwa aż do końca Wielkiej Emigracji. Nie gnębieni przez zaborców, emigranci głosili przez nie światu, że Polska jest, że nie zginęła.

Chorągiew czy kokarda biało-czerwona, gdziekolwiek się pojawiły- w Wiedniu, w Berlinie, na Węgrzech czy w Paryżu-stanowiły też śmiałe wyzwanie rzucone zaborcom. Dodawały otuchy tysiącom rodaków w kraju, zagrzewały do walki o wolną, niepodległą Polskę.

Upadek powstania listopadowego pociągnął za sobą wzrost ucisku politycznego i narodowego we wszystkich trzech zaborach. W zemście za ten zryw wolnościowy tępiono wszelkie przejawy odrębnego bytu narodowego Polaków.

Deptanie praw politycznych i wzrastający ucisk narodowy ożywiły aktywność spiskową w kraju. Głównym ośrodkiem dążeń patriotycznych i postępowych były środowiska młodzieży polskiej. Terenem pierwszych wystąpień stała się Warszawa. Krwawe rozpędzenie przez wojsko i kozaków pochodu zorganizowanego w trzydziestą rocznicę bitwy pod Grochowem /25.02.1831r./ oraz w dwa dni później masakry ponownej manifestacji jak i nowe ofiary starć ulicznych wiosny 1831 roku spowodowały okrycie się całego kraju żałobą.

Artur Grottger, "Pożegnanie powstańca" , olej na tekturze, 1866, Muzeum Narodowe, Kraków

Obraz przedstawia pożegnanie powstańca Powstania Styczniowego (1863-1864)

Władze carskie wydały szereg zakazów noszenia żałoby aż do1864 roku miały miejsce aresztowania za niedozwolone noszenie krepy.

W okresie poprzedzającym wybuch powstania styczniowego czerń stała się bez mała narodowym symbolem., barwą patriotyczną, wyrażała solidarność Polaków.

W organizujących się oddziałach powstańczych przyjęto powszechnie kokardę biało-czerwoną.

Piękna scenę przypięcia tego znaku przedstawił Artur Grottger, piewca powstania styczniowego, na obrazie "Pożegnanie". Motyw biało-czerwonej kokardy przejawia się również przez znane cykle kartonów tego malarza: Warszawa ,Polonia, Lithuania i Wojna.

Do najczęściej spotykanych należały kokardy z orłem białym w polu czerwonym i białą obwódką dookoła, wykonane ze wstążek lub wytłaczane z blachy, bądź też z trzema obwódkami, z których dwie były czerwone a jedna biała, lub w odwrotnym układzie.

Przyjęcie przez Rząd Narodowy godła z Orłem, Pogonią i Archaniołem na trójdzielnej tarczy pozostało nie bez wpływu na barwy jako symbol ruchu. Dla rozróżnienia kolorystycznego tła tych herbów, na tarczy malowano Orła w polu czerwonym, Pogoń zaś mylnie w polu niebieskim lub granatowym, Archanioła /tez błędnie/ w polu białym. Tymczasem tarcza z tymi herbami powinna mieć jednolity kolor czerwony. Trzy barwy z tarczy rządowego godła przenoszono niekiedy na kokardy, chorągwie i sztandary. W przekonaniu wielu nieświadomych tego patriotów, kolory-biały czerwony i niebieski lub granatowy były barwami narodowymi. Niemałą rolę mogły tu odegrać tradycje rewolucyjne Towarzystwa Patriotycznego i lewicy polskich demokratów.

Poprawny układ barw narodowych upowszechniały jednak szeroko przyjęte kokardy biało-czerwone.

Po upadku powstania styczniowego władze rosyjskie wzmogły szykany i represje, tępiąc wszelkie przejawy życia narodowego, dławiąc polski język i kulturę. Godła i oznaki narodowe podlegały surowym zakazom, traktowano je jako symbole buntu i nieprawomyślnych nastrojów. W aktach policyjnych spotykamy niekiedy sprawy dotyczące przechowywania oznak "buntowniczych". Dozwolone było jedynie godło urzędowe/ czarny orzeł dwugłowy z orłem polskim na piersi/ a od 1869 także herbu guberni.

Obowiązywały również barwy cesarskie - czarno-żółto-białe, w 1858 roku oficjalnie wprowadzone na rosyjską flagę państwową. W 1883 r. przywrócono na fladze państwowej, ustanowione jeszcze przez Piotra I barwy biało-niebiesko-czerwone.

W drugiej połowie XIX wieku zaciętą walkę z przejawami polskości prowadzono także w zaborze pruskim. W 1896 dokonano zmiany flagi amarantowo-białej W. Ks. Poznańskiego na biało-czarno-białą w nawiązaniu do barw godła pruskiego. Mimo tych obcych znaków pamięć barw biało-czerwonych żyła wśród ludności polskiej zaboru pruskiego. 26 grudnia1918 roku Poznań entuzjastycznie witał Ignacego Paderewskiego, który wracając do kraju w drodze do Warszawy zatrzymał się w stolicy Wielkopolski. Ulice miasta pokryły się flagami biało-czerwonymi i państw koalicji. Rozwścieczeni Niemcy zaczęli je zrywać. Napięta od dawna sytuacja osiągnęła punkt wrzenia. W zamieszkach ulicznych padły pierwsze strzały. Walki objęły wkrótce całą Wielkopolskę, przeradzając się w powstanie. Oznaką uczestników powstania były biało-czerwone kokardy przypinane do piersi.

Takie same kokardy, naszywki i opaski naramienne nosili w latach 1919-1921 powstańcy śląscy trzykrotnie zrywając się do walki o przyłączenie Górnego Śląska do Polski.

W okresie plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 roku ludność polska pod biało-czerwonymi flagami manifestowała swe uczucia dla Polski.

W okresie I wojny światowej wszystkie państwa zaborcze zainteresowane były w zapewnieniu sobie przychylnej postawy Polaków. Stanowili oni ludność ważnego zaplecza frontowego, mogli armiom dostarczyć rekruta. Toteż szermując hasłami narodowymi próbowano pozyskać Polaków dla siebie.

Dnia 14 sierpnia 1914 roku głównodowodzący armii rosyjskiej wielki książę Mikołaj Mikołajewicz proklamował odezwę do narodu polskiego. Zapowiadano w niej zjednoczenie ziem polskich pod berłem cara, swobody narodowe, samorząd. Tekst obwieszczono w prasie, na plakatach, nawet na propagandowych kartach pocztowych- na tych ostatnich pod wyobrażeniem flagi polskiej. Miła ona oznaczać prawo Polaków do ich symboli narodowych. Po raz pierwszy dopuszcza więc rząd carski istnienie flagi polskiej. Na rysunku występuje jednak błędna kolejność kolorów: pas górny jest czerwony, a dolny biały.

Także i Niemcy usiłowali wyzyskać dla swych celów uczucia patriotyczne narodu polskiego. Po zajęciu w sierpniu 1915 r. Warszawy a następnie całej Kongresówki władze niemieckie zezwoliły na świętowanie rocznic, odbywanie uroczystości i obchodów narodowych z użyciem symboliki narodowej.

Pierwsza wielka manifestacja z godłem i barwami biało-czerwonymi została zorganizowana w Warszawie 3 maja 1916 roku w 125 rocznicę uchwalenia Konstytucji majowej.

Po raz pierwszy od czasów powstania listopadowego ludność stolicy mogła jawnie manifestować swe u patriotyczne uczucia. Miasto przybrało odświętny wygląd. Domy, ulice i place ozdabiano chorągwiami o barwach narodowych, wizerunkiem orła, transparentami.

Komitet Uroczystego Obchodu Rocznicy 3 maja wezwał przy tym w odezwie" do zachowania pewnej jednolitości barw oraz, o ile to można, harmonijnej linii w strojeniu okien i balkonów.". Zalecał też: " dawne flagi/ rosyjskie/ , będące w posiadaniu każdego gospodarza domu można stosować po usunięciu koloru szafirowego" . Z uwagi na to, iż kwestię odcieni barw i ich porządku na fladze traktowano jeszcze z dużą dowolnością, Komitet obchodu podkreślał, że?... na mocy uchwały sejmu z 1831 r. barwami polskimi są biała i czerwona, nie zaś czerwona i biała, toteż na flagach wywieszanych barwa biała powinna znajdować się u góry, a czerwona u dołu, nigdy odwrotnie."

Manifestem z dnia 5 listopada 1916 roku ogłoszonym w imieniu cesarzy Wilhelma II i Franciszka Józefa I proklamowano utworzenie z terenu byłej Kongresówki namiastki państwa polskiego, ściśle uzależnionego od Niemiec i Austrii.,

Wywieszenie w dniu 5 listopada 1916 r przez żołnierzy armii okupacyjnych flagi biało-czerwonej na Zamku warszawskim oraz w stolicy okupacji austriackiej- Lublinie miało być gestem uznania rzekomej niepodległości państwa polskiego.. Tak też należy rozumieć zarządzenie Generalnego Gubernatora wojskowego w Lublinie z 9 lipca 1917 r. wprowadzające we wszystkich powiatach wchodzących w granice okupacji austriackiej znaki orientacyjne- słupy graniczne, drogowskazy, tablice dla urzędów i szkół ? z godłem polskim i w barwach biało-czerwonych.

Niepowodzenia na froncie zachodnim i wybuch rewolucji w Rosji stworzyły nową sytuację. Na ziemiach polskich zaczęły kształtować się polskie władze państwowe.

31 października 1918r. władzę w Krakowie przejęła Polska Komisja Likwidacyjna.

11 listopada 1918 roku nastąpiło zawieszenie broni pomiędzy Niemcami a państwami Entanty; ustanowiona w 1917 r, przez cesarzy Rada Regencyjna przekazała w Warszawie władzę wojskową niekwestionowanemu autorytetowi patriocie- Józefowi Piłsudskiemu.

Państwo to także granice, a te trzeba było jeszcze walczyć prawie 3 lata. Wszędzie tam gdzie Polska wybijała się na niepodległość widniały flagi biało-czerwone. Miasta Śląska Cieszyńskiego, Wielkopolski , Górnego Śląska walczący Lwów, czy wyzwalane Wilno dawały światy znak, że oto powstaje Polska.

Dnia 1 sierpnia 1919 r sejm uchwalił ustawę o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej.

Punkt 3 artykułu 1 brzmiał: " Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolory biały i czerwony w podłużnych pasach, równoległych, z których górny- biały, dolny zaś czerwony".

Ustawa określała wygląd flag, chorągwi i sztandarów. Chorągiew przysługująca Naczelnikowi Państwa miała mieć płachtę czerwoną z godłem Rzeczypospolitej pośrodku, czyli z wizerunkiem orła według zatwierdzonego wzoru.

Odrodzone po latach niewoli barwy biało-czerwone w okresie dzielącego dwie wojny dwudziestolecia zwarły się mocno i na trwale z życiem narodu, zapadły w jego świadomość i uczucia, stały się żywym, widomym symbolem Rzeczypospolitej.

Źródło:. Stefana K. Kuczyński "Godło, barwy i hymn Rzeczpospolitej", rozdział Barwy biało-czerwone; Wyd. Wiedza Powszechna 1978 r, Warszawa Wydanie III