Joanna Wierzbicka-Rusiecka
Co się stało z Michałem księciem Lubomirskim z Kadyn koło Elbląga
Michał, pracownik Elbląskiego Biura Informacji „Solidarności”, internowany w Zakładzie Karnym w Iławie od 13 grudnia 1981 siedział w jednej celi z moim synem Aleksandrem Rusieckim. Zaprzyjaźnili się. Razem stworzyli Radio Internowa, które nadawało krótkie programy na całe więzienie. Michał pisał teksty, a czytał je Alek.
To właśnie Michał przesłał mi gryps mniej więcej takiej treści:
Jesteś naszą archiwistką, przechowaj wszystko, a jak przyjdzie czas, przekażesz we właściwe ręce. M. L.
W 3 miesiące po brutalnym pobiciu 4 gdańszczan zlikwidowano internat w Iławie – najpewniej celem uniknięcia śledztwa. Michał trafił do Kwidzyna, zaś Alek znalazł się w Kielcach-Piaskach. Z Michałem spotkali się dopiero w Warszawie wczesną wiosną 1983.
Alek wiedział o moim spotkaniu z więźniem obozu dla milicjantów i żołnierzy. Opowiedziałam mu o tym spotkaniu jak ze złego snu, bo nie byłam pewna swojego losu. Alek z kolei powierzył tajemnicę Michałowi. Wkrótce Michał z narzeczoną Zofią Szyszko wyemigrował do Kanady.
Kiedy zaczęliśmy w marcu tego roku poszukiwanie świadków tamtych tragicznych wydarzeń, nie mieliśmy nic poza jedną cienką bibułką z notatkami z mojego przypadkowego spotkania. Ale wkrótce odezwała się Kanada z informacją: „Był u nas człowiek, który opowiadał o takim obozie. Miał się jeszcze zgłosić, ale nigdy się już nie pojawił”. Postanowiłam poszukać tego człowieka z pomocą Michała.
Nie miałam z nim kontaktu, bowiem Michał nigdy nie odezwał się do Alka. Nie mówiąc, o co chodzi, poprosiłam osobę zaprzyjaźnioną z matką Michała, by spytała o jego adres. Oddzwoniła przerażona: – Słuchaj, Michał od dawna nie żyje, a pani Lubomirska powiedziała, że nie wie, co się stało i nie chce nawet wiedzieć.
Poczułam się winna jego śmierci. Czyżby zginął, dlatego że wiedział o obozie w „Sztutnie” i za dużo na ten temat mówił? (Zawsze był nieostrożny). Czy to on opowiadał w Kanadzie o tym obozie?
9 grudnia tego roku podczas spotkania w Iławie z okazji 30-lecia stanu wojennego opowiedziałam o przypuszczalnych losach Michała, zakłócając tym uroczystą, choć nieco sztywną atmosferę.
Później podszedł do mnie Jerzy Bieńkowski z Elbląga. Oto, co mi opowiedział:
Relacja Jerzego Bieńkowskiego2
Byłem internowany w Iławie do 18.03.1982. Wróciłem do Elbląga i zacząłem działać w tamtejszej konspiracji. W lutym 1983 trafiłem do więzienia w Elblągu, gdzie znajdowała się już grupa internowanych z ZK w Kwidzynie, oskarżona o bunt, który jakoby był przyczyną brutalnej pacyfikacji. Po odwołaniu stanu wojennego zaczęto nas bez procesu wypuszczać z więzienia, a jako były więzień miałem prawo wyemigrować za granicę. W 1984 wyjechałem z rodziną do USA, osiedliliśmy się w Seattle.
Przed Świętami Bożego Narodzenia zadzwonił do mnie Michał Lubomirski, domyślam się, że dostał mój telefon od naszych wspólnych kolegów z Elbląga. Zaprosiliśmy jego i jego narzeczoną Zofię Szyszko do siebie na Święta. Ta rozmowa miała miejsce około tygodnia przed Bożym Narodzeniem. Za 2 dni Michał znów zadzwonił i powiedział, że nazajutrz odezwie się jeszcze raz i powie, o której godzinie będzie w Seattle. Ponieważ kolejnego dnia, a więc w przededniu przyjazdu, Michał nie zadzwonił, zacząłem ja wydzwaniać. Telefon był głuchy. Brak kontaktu spowodował, że wychodziłem na kilka kolejnych autobusów, a później szukałem Michała i Zofii także przez stowarzyszenie solidarnościowe w Vancouver, ale tam nikt nic o nich nie wiedział. Potem, już w kraju, dowiedziałem się, że oni nie żyją… takie mieli święta.
Zbieg okoliczności? Gadatliwy Michał, który wie o obozie w „Sztutnie”, emigruje do Kanady. Ktoś w Kanadzie opowiada o tym obozie. Michał umawia się z przyjacielem na Święta. Dzwoni 2 razy, a potem głucha cisza, nie zjawia się z wizytą. Po jakimś czasie dowiadujemy się, że nie żyje, ale jak zginął nie wie nikt…
Dotychczas opublikowaliśmy:
Izabella S. - fragmenty „Pamiętników 1981-1982”:
http://solidarni2010.pl/12158-konkurs-wojna-z-narodem---131281-publikujemy-nagrodzone-prace.html
Wyniki Konkursu:
http://solidarni2010.pl/12110-wyniki-konkursu-8222wojna-z-narodem---1312818221.html