Początki państwa polskiego: Gniezno, Wzgórze Lecha
data:10 grudnia 2012     Redaktor: AlicjaS

Zachęcamy do lektury i obejrzenia galerii zdjęć oraz do wizyty w Gnieźnie podczas nadchodzących letnich dni - artykuł z naszego archiwum.





Gniezno – Wzgórze Lecha

cz. II.

Niemal wszyscy pierwsi władcy z dynastii Piastów mieli wrodzony talent dowódczy, roztropność, zdyscyplinowaną drużynę wojów. Dzięki temu przeciwstawiali się silniejszym i agresywniejszym sąsiadom: Cesarstwu Niemieckiemu, czeskim i ruskim książętom. Do walk była konieczna wprawa, odporność i odwaga. Podejmowali zwycięskie wojenne wyprawy poza państwowe granice Polski, doświadczali też niepowodzenia i klęski, np. najazd w 1038 r. po Chr. czeskiego księcia Brzetysława.

Były wewnętrzne konflikty destabilizujące państwo, walki braterskie o tron, zamieszki ambitniejszych możnowładców prących do władzy. Największe konflikty były, kiedy władał w 1102 r. młodszy syn Władysława Hermana – Bolesław Krzywousty, rządząc razem z przyrodnim bratem Zbigniewem. Książę Bolesław był w nieustannych wojnach, pokonywał przeciwników, walczył przeciw Pomorzanom, Czechom, Cesarstwu Niemieckiemu. Czasem korzystał ze wsparcia sojuszniczego wojsk węgierskich, ruskich. W rycerskich wojnach tamtego czasu nie chodziło o łupy i jeńców, lecz o sławę. Inaczej było podczas walk z poganami, Pomorzanami. Na chrześcijaństwo nawracano mieczem. Nie brano wówczas pod uwagę braterstwa słowiańskiego krwi i kości.

Bolesław był wybitnym władcą. Odparł agresję sąsiadów, szczęśliwie kończył wojny. Charakterem i osiągnięciami przypominał wielkiego przodka, Bolesława Chrobrego. Do pełni sukcesów zabrakło koronowania na króla. Do historii przeszedł jako jeden ze znakomitych wodzów polskich. Książę w testamencie przekazał silne państwo, ale też wolę podziału dzielnicowego, co bardzo osłabiło Polskę.

W tym czasie Wzgórze Lecha doskonale się rozbudowuje, korzystając z wzorów stylowego budownictwa Europy. Awansuje kościół na wzgórzu od rotundy, poprzez ustanowienie arcybiskupstwa, aż do bazyliki prymasowskiej Wniebowzięcia NMP i Św. Wojciecha w obrębie grodu. Przybywa bogatych wystrojów katedry. Gromadzone są dobra kościelne, dzieła liturgiczne, dzieła sztuki sakralnej, dary z wypraw wojennych.

Najcenniejszym zabytkiem tamtego czasu są Drzwi Gnieźnieńskie, które zafundował król Mieszko III Stary. Artyzm i treść scen to szczytowy punkt średniowiecznego kultu św. Wojciecha. To niezwykły pomnik świadomości religijnej w Polsce u schyłku XII w. po Chr. Na skalę europejską było poświęcenie głównego planu obrazowego konkretnemu świętemu, a nie scenom czy postaciom rodzajowym w biblii. W ten sposób św. Wojciech prawie urasta do rangi „drugiego Chrystusa”, tracącego życie za wiarę, stając się ostoją Kościoła w Polsce. Na lewym skrzydle drzwi są momenty z życia świętego. Prawe skrzydło pokazuje poświęcenie misji chrystianizacyjnej św. Wojciecha w Prusach, męczeństwo, wykupienie relikwii i złożenie ich przez króla Bolesława I Chrobrego w Gnieźnie. Drzwi mają liczne elementy dekoracji.

Czasy pierwszych Piastów to też początek historii wpisywania w piaskowcową tablicę kolejnych prymasów Series archipiscoporum metropolitarum Gnesnensium primatumque Poloniae: od pierwszego Beatus Radium Gaudentius 999/1000 – 1006 (1016). sep Gniezno do ostatniego nr 89, obecnego prymasa Ioseph Kowalczyk 2010 - … wykutej w łacinie:

Archiepiscopus Metropolita Gnesnensis Heuricus Ioseph Muszyński primo metropolitanae sedes honorando antistiti BEATO RADIUM GAUDENTIO sacellum hoc parari curavit dedica vitque, anno eiusdem Millenisimo. Podpisane: GNESNAE, XXIII.IV.MMVII.

Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Skarbiec Katedry Gnieźnieńskiej

Obok kościoła archikatedralnego, tuż obok Muzeum, znajduje się skarbiec z bogactwem eksponatów, powstały w 1991 r. Zgromadzone muzealne zbiory pochodzą od X do XVIII po Chr. Najcenniejsze to: kielich Świętego Wojciecha, agatowa czara w złotej oprawie z X w. po Chr.; Kielich Dąbrówki z 1170 r. po Chr.; kielich królewski, darowany przez Mieszka III Starego. Są też zgromadzone współczesne pamiątki archeologiczne.

W tym Muzeum są również zgromadzone liczne pamiątki po prymasie tysiąclecia kardynale Stefanie Wyszyńskim. Wszystkie, które otrzymał w darach, przekazał na cele dobroczynne. Jest ich w Muzeum wiele. Z czasów stalinowskich znamy bardzo dobrze stanowczą reakcję Prymasa, słynne ostatnie słowa listu” „Non possumus". Stały się one symbolem oporu i niezłomnej postawy Prymasa i Kościoła Katolickiego wobec władz komunistycznych.  Po wysłaniu listu Prymasa, władze zareagowały ostro. 25 września 1953 r. aresztowano Wyszyńskiego. Bez procesu przetrzymywano go kolejno w Rywałdzie, Stoczku, Prudniku i Komańczy. Niezwykle ciekawym i cennym dokumentem tego okresu życia są "Zapiski więzienne". Podczas pobytu w internowaniu Stefan Wyszyński opracował Jasnogórskie Śluby Odnowy Narodu – projekt wielkiej odnowy życia religijnego w Polsce. Tekst został wywieziony w tajemnicy z Komańczy w połowie maja 1956 r. i przekazany na Jasną Górę. 26 sierpnia 1956 r. został odczytany publicznie. Byłem we wszystkich miejscach odosobnienia Prymasa. Dziś są miejscem licznych pielgrzymek. Prymas kard. Stefan Wyszyński uratował kraj i Kościół od niebytu.

Muzeum 1000-lecia Państwa Polskiego

To kolejne, trzecie miejsce, bliskie wzgórzu Lecha w Gnieźnie, pełne bogactwa zgromadzonych eksponatów historycznych. Ekspozycje poświęcone dziejom Gniezna i ziemi gnieźnieńskiej, od najstarszych epok, wystawiają wieloletni dorobek plemiennego państwa Piastów, od tych pierwszych, z niepisaną pierwszą stolicą na Lednicy.

Na wystawie zgromadzono ok. 190 eksponatów archeologicznych oraz ok. 40 zabytków historycznych związanych z nowszymi dziejami tego ośrodka od XV do XVIII w. Wystawa części archeologicznej przedstawia pozostałości krzemiennych narzędzi ze schyłku paleolitu (starsza epoka kamienia, ok. 10 tys. lat przed Chr.). Uwagę zwracają ostrza (środkowa epoka kamienia), narzędzia kamienne, takie jak: topory, siekierki i ułamki ceramiki z neolitu, młodsza epoka kamienia - ok. V/IV przed Chr. Kolejne zgromadzone na ekspozycji eksponaty wiążą się z epoką brązu, ok. II-I przed Chr. i wczesną epoką żelaza z uwzględnieniem znaczenia kultury łużyckiej, której ludność żyjąca w osadach zajmowała się głównie rolnictwem i hodowlą. Około IX/VIII przed Chr. trwałe osadnictwo pod Gnieznem rozwijało się również pod wpływem bodźców z ośrodków celtyckich, natomiast w pierwszych wiekach naszej ery w kulturze materialnej ówczesnych mieszkańców Gniezna i okolic uwidaczniają się wpływy dalekiego Cesarstwa Rzymskiego.

Zwiedziłem otwartą 12 kwietnia 2012 r. wystawę „Początki państwa polskiego”, która prezentuje w nowoczesnej, multimedialnej formule najważniejsze wydarzenia z historii i kultury pierwszych wieków kształtowania się państwa polskiego. Akcentuje dokładnie znaczenie Wielkopolski jako kolebki polskiej państwowości oraz liczącą się od rządów Mieszka I akcesję państwa piastowskiego do kręgu cywilizacji łacińskiej i chrześcijaństwa. Wystawa, licząca ponad 500 eksponatów jest podzielona na moduły tematyczne: 1. Państwo, 2. Dokumenty, 3. Kultura.                                                                                                                                                                                                                          

Każdy temat ma odrębny, interesujący 15-minutowy spektakl audiowizualny, w ramach którego ułatwia się zwiedzanie i pogłębia wiedzę historyczną (film jest realizowany techniką 3D).

W lipcu 2008 r. oglądałem wystawę pt. „ O sztuce pisania w średniowiecznej Polsce" poświęconą piśmiennictwu z najdawniejszych lat. Wystawcy zgromadzili ponad sto dzieł europejskiej sztuki pisarskiej i miniatorskiej. Zwiedzając, mogłem zobaczyć m.in. iluminowany rękopis z epoki Karolingów, Bullę Gnieźnieńską papieża Innocentego II z 1136 r., XI-wieczny Złoty Kodeks Gnieźnieński, Biblię Jarosława Skotnickiego oraz dokumenty wydane przez Kazimierza Wielkiego i pierwszych polskich władców z dynastii Jagiellonów. Zgromadzone eksponaty udostępniło Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, miejscowy oddział Archiwum Państwowego oraz Biblioteki Kórnickiej PAN.

Przedstawiciel Terenowy Solidarnych 2010

Stefan M

Tychy

Galeria do artykułu :
Zobacz więcej zdjęć ...





Na skróty




Nasz Facebook


Informujemy, iż w celu optymalizacji treści na stronie, dostosowania ich do potrzeb użytkownika, jak również dla celów reklamowych i statystycznych korzystamy z informacji zapisanych w plikach cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować w ustawieniach przeglądarki internetowej. Korzystając z naszej strony, bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, opisaną w Polityce prywatności.